verband brengt met het nut voor de huwelijkse samenleving. Niettemin ziet hij educatie ook
als iets waardevols voor de vrouw persoonlijk.(58)
Erasmus gaat in deze zelfs nog wat verder dan Cats.(59)
Cats gelooft niet dat alle vrouwen talent hebben om "de negen Sang-godinnen te
besoecken", maar wanneer dit wel aanwezig is, moedigt hij aan dit te cultiveren. Hier is
duidelijk de invloed van zijn kontakten met ontwikkelde vrouwen te onderkennen, waarvan
hij er verschillende met naam vermeldt.
"Wat dient'er noch geseyt? leert sooje leeren kont.
Wat Anna Roemers weet of eerstmael ondervont."
en:
"Klimt op den Maeghden-bergh. oock met een echten voet,
Gelijck tot haren lof de Zeeuwsche peerel doet;(60)
(d.i. Johanna Coomans)
Artistieke en intellectuele ontwikkeling zijn geen mogelijkheden tot zelfstandige
ontplooiing, maar meestal een toegift bij de door Cats van primair belang geachte
huishoudelijke vaardigheden.
In het volgende hoofdstuk zullen wij, in beknopte vorm bekijken, door welke visies Cats zich
omringd zag.
ZEVENTIENDE EEUWSE DISCUSSIE IN NEDERLAND.
In de eerste decennia van de zeventiende eeuw is in verschillende delen van Europa een
hernieuwde bloei van de belangstelling voor de vrouw bij literatoren en wetenschapsmensen
te constateren.(61) In Italië verschijnt in 1604 het boek "La Nobilita e l'Eccellenza delle
Dinne e i Diffetti e Mancamenti degli Uomini", opmerkelijk genoeg van de hand van een
vrouw, Lucretia Marinella. De extreme stelling van haar boek, dat de vrouw door God ver
boven de man geplaatst is, maakt nogal wat reacties los. Nog in 1636 reageert de
Dordrechtenaar Johan van Beverwijck op dit geschrift, waarvan hij de methode "geensins
prijselick" vindt.
"...Want de mans te verachten ende haer gebreken breet uyt te meten, om door die
donckerheyt te vrouwen deughden met meerder glans ende luyster te doen
uytsteken, en is niet anders te seggen als dat de Vrouwen beter zijn, als de quade
ende onbeschofte Mans, die sy aldaer beschrijven. Hetwelck voorwaer een sober lof
is".(62)
Toch poogt deze vriend van Cats, een medicus en geleerde, in zijn boek "Van de
Wtnementheyt des vrouwelicken geslachts" aan te tonen, dat de vrouw in alle opzichten
evenwaardig is, en in sommige opzichten superieur aan de man. Dit werk is mede bedoeld
als een antwoord op de geschriften van diegenen, die de vrouw als een minderwaardig soort
schepsel beschouwen.
"...Hier uyt berst de laster, dat de Vrouwen geen menschen en zijn. Hier uyt komt
het seggen van sommige neus-wijse, dat de Vrouwen zijn een misslagh van de
Nab>re, als sy tot haer oogenmerck niet en kan geraken: Dat sy na de mans
joocken om volkomender te wesen: Dat sy oock minder hersenen hebben, ende
derhalve alleen tot den Spinrocken zijn geboren, maer tot andere gaven van de
godinne Pallas onbequaem".(63)
Van Beverwijck poogt op diverse manieren de argumenten van zijn tegenstanders, die vaak
gebruik maker, /an de bijbel, de klassieken en de kerkvaders, te weerleggen. Het verhaal van
de zondeval b. meestal gebruikt om de verderfelijkheid van het vrouwelijke geslacht aan
te tonen, wordt door van Beverwijck heel sofistisch gebruikt om het tegendeel te
bewijzen.(64)
43
