verband brengt met het nut voor de huwelijkse samenleving. Niettemin ziet hij educatie ook als iets waardevols voor de vrouw persoonlijk.(58) Erasmus gaat in deze zelfs nog wat verder dan Cats.(59) Cats gelooft niet dat alle vrouwen talent hebben om "de negen Sang-godinnen te besoecken", maar wanneer dit wel aanwezig is, moedigt hij aan dit te cultiveren. Hier is duidelijk de invloed van zijn kontakten met ontwikkelde vrouwen te onderkennen, waarvan hij er verschillende met naam vermeldt. "Wat dient'er noch geseyt? leert sooje leeren kont. Wat Anna Roemers weet of eerstmael ondervont." en: "Klimt op den Maeghden-bergh. oock met een echten voet, Gelijck tot haren lof de Zeeuwsche peerel doet;(60) (d.i. Johanna Coomans) Artistieke en intellectuele ontwikkeling zijn geen mogelijkheden tot zelfstandige ontplooiing, maar meestal een toegift bij de door Cats van primair belang geachte huishoudelijke vaardigheden. In het volgende hoofdstuk zullen wij, in beknopte vorm bekijken, door welke visies Cats zich omringd zag. ZEVENTIENDE EEUWSE DISCUSSIE IN NEDERLAND. In de eerste decennia van de zeventiende eeuw is in verschillende delen van Europa een hernieuwde bloei van de belangstelling voor de vrouw bij literatoren en wetenschapsmensen te constateren.(61) In Italië verschijnt in 1604 het boek "La Nobilita e l'Eccellenza delle Dinne e i Diffetti e Mancamenti degli Uomini", opmerkelijk genoeg van de hand van een vrouw, Lucretia Marinella. De extreme stelling van haar boek, dat de vrouw door God ver boven de man geplaatst is, maakt nogal wat reacties los. Nog in 1636 reageert de Dordrechtenaar Johan van Beverwijck op dit geschrift, waarvan hij de methode "geensins prijselick" vindt. "...Want de mans te verachten ende haer gebreken breet uyt te meten, om door die donckerheyt te vrouwen deughden met meerder glans ende luyster te doen uytsteken, en is niet anders te seggen als dat de Vrouwen beter zijn, als de quade ende onbeschofte Mans, die sy aldaer beschrijven. Hetwelck voorwaer een sober lof is".(62) Toch poogt deze vriend van Cats, een medicus en geleerde, in zijn boek "Van de Wtnementheyt des vrouwelicken geslachts" aan te tonen, dat de vrouw in alle opzichten evenwaardig is, en in sommige opzichten superieur aan de man. Dit werk is mede bedoeld als een antwoord op de geschriften van diegenen, die de vrouw als een minderwaardig soort schepsel beschouwen. "...Hier uyt berst de laster, dat de Vrouwen geen menschen en zijn. Hier uyt komt het seggen van sommige neus-wijse, dat de Vrouwen zijn een misslagh van de Nab>re, als sy tot haer oogenmerck niet en kan geraken: Dat sy na de mans joocken om volkomender te wesen: Dat sy oock minder hersenen hebben, ende derhalve alleen tot den Spinrocken zijn geboren, maer tot andere gaven van de godinne Pallas onbequaem".(63) Van Beverwijck poogt op diverse manieren de argumenten van zijn tegenstanders, die vaak gebruik maker, /an de bijbel, de klassieken en de kerkvaders, te weerleggen. Het verhaal van de zondeval b. meestal gebruikt om de verderfelijkheid van het vrouwelijke geslacht aan te tonen, wordt door van Beverwijck heel sofistisch gebruikt om het tegendeel te bewijzen.(64) 43

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1978 | | pagina 45