MOEDER.
De natuurlijke bestemming van iedere vrouw is het moederschap. Wanneer deze wens niet
snel in vervulling blijkt te gaan, moet de vrouw geduld oefenen en niet haar man verant
woordelijk stellen.
"lek bidde, weest gerust, en siet op uwen God!
Betoomt uw kinder-sucht, en stelt uw gansche saecken
Aen hem, die oock het quaet ten besten weet te maecken;(52)
Dat Cats ook in het huwelijk op seksueel gebied matiging wenselijk acht, in verband met de
geestelijke en lichamelijke gezondheid mag uit het volgende citaat blijken:
"Men prijst in menigh dingh de gulden midden-maet,
Maer verre boven al ontrent het echte saet;
De krachten van de jeught, het beste van de sinnen,
Verstompen in de mensch door ongeregeld minnen."(53)
Cats wijdt verder uit over zwangerschap en de eerste jaren van het kind. Hij is, samen met
Erasmus, van mening dat een moeder haar kind zelf moet voeden, omdat dit, naar mei
meende, van invloed was op de karaktervorming. (54) Vervolgens gaat Cats gedetailleerd in
op de opvoeding, waarin de moeder vooral in de eerste jaren de centrale plaats inneem
"Hoort moeder, hoort uw les: 't is niet genoeg te baren.
Het kind is uw beslagh tot aen de seven jaren; (55)
WEDUWE.
Weduwen ziet Cats als bloemen, die van hun stengel zijn afgesneden, en daarna in een vaas
worden overgezet. Ze herkrijgen nooit hun vorige bloei meer. Cats is evenwel zo reéel te
beseffen, dat vooral de jonge weduwe zal willen hertrouwen. Hij heeft hier niets op tegei
wanneer dit op gepaste en verstandige wijze gebeurd.
"Gaet weder, soeckt behulp omtrent den echten bant,
't Is beter dat je trouwt als in den lusten brandt,(56)
Wel moet de jonge weduwe weer op haar eer achten. Bij een tweede huwelijk is het
raadzaam niet achterom te blijven kijken, maar de blik op de toekomst te richten. Het meer
dan twee maal huwen, en de trouwlust van oude mannen en vrouwen, ziet Cats als een
dwaasheid.Ook Erasmus toont een lichte voorkeur voor het niet hertrouwen van de weduwe.
Dit is voor hem echter geen bindend voorschrift.
De oudere weduwe kan zich, volgens Cats en Erasmus, het beste wijden aan naasteliefde en
aan de voorbereiding op de dood.(57)
DE VROUW ALS ZELFSTANDIG WEZEN.
De voorafgaande onderdelen hebben allen gemeen, dat ze de vrouw behandelen in een of
andere relatie met het huwelijk. Wij hebben niet de indruk gekregen, dat Cats de
mogelijkheid van een zelfstandig levende niet-gehuwde vrouw ernstig in overweging neemt.
In ieder geval besteedt hij er niet of nauwelijks aandacht aan, hoewel dit mogelijk enigszins
te verklaren is door de keuze van de hoofdwerken (Houwelijck, Trou-Ringh) waarop wij ons
gebaseerd hebben. Het is duidelijk dat hij de gehuwde staat als de natuurlijke ziet en ais
sociaal onmisbaar voor de vrouw.
In dit verband is het wel nuttig na te gaan wat Cats' ideeën zijn ten aanzien van de
ontwikkeling van de vrouw. Het is niet verwonderlijk, dat Cats ook dit aspekt weer in
42
