- 3 -
gevolgd door een aantal algebraïsche bewerkingen, de regel
cos 5). De rekenkundige bewerkingen werden verdeeld in een
aantal species additio (optellen), subtractio (aftrekken),
multiplicatio (vermenigvuldigen) en divisio (delen) waarbij
de bewerkingen voor hele en gebroken getallen meestal geschei
den werden behandeld. Het aantal species is in de oudere
boekjes een enkele maal groter. Men vindt daarbij dan de
mediatio en duplatio (halveren en verdubbelen, (beide uit de
Egyptische rekenkunde stammend), de progressio (machtsverhef-
fen) en radium extractio (worteltrekken). Soms wordt ook de
numeratio, het uitspreken van de getallen tot de species ge
rekend. Aan deze numeratio werd vaak veel aandacht besteed.
Voor het uitspreken van grote getallen boven de honderdduizend
werden omslachtige methoden gebruikt, vooral omdat het begrip
miljoen nog nauwelijks bekend was, om niet te spreken van
biljoen en triljoen. We treffen dan ook konstrukties aan als
"duysent duysentwerf duysent" (1.000.000.000).
Wat nimmer bij de bewerkingen ontbrak was- de regel van
drieën. Deze regel werd gebruikt om bij drie gegeven getallen
de vierde evenredige te vinden. Zo werden vraagstukjes opge
lost als "Als 5 ellen kosten 13, wat sullen 15 ellen kos
ten?", zoals ze niet zo lang geleden nog in schoolboekjes te
vinden waren.
Opmerkelijk is dat van de meeste vraagstukken alleen het
antwoord gegeven wordt zonder verder kommentaar of béwijzen.
Een nadere bestudering zou vermoedelijk wel kunnen aantonen
dat de meeste vraagstukken uit andere rekenboekjes overgenomen
zijn en op enkele oorspronkelijke uitgaven zijn terug te voe
ren. In het voorwoord van de Utrechtse 6uitgave van Coute-
reels' Konstigh Cijfferboeck klapt de uitgever letterlijk en
figuurlijk uit de schooi als hij schrijft over het weinig ge
bruiken van dit boek. "Want overmits het grootste gedeelte
dezer kwestiën alleen zijn voorgesteld met de bloote vragen
en het facit, zoo weten ze dikwijls niet, hoe de werking tot
oplossing der vraag te doen staat, inzonderheid als ze wat
subtyl, of kunstig-verward valt. En willen derhalven dit Boek
in hunne scholen niet gedogen, of durven 't niet invoeren
vermits ze dan, of vele questien zouden moeten overslaan, of
als hunne leerlingen de oplossing verzochten, hunne onkunde
voor dezelve zouden moeten ontdekken." Of was dit toen al
een vorm van psychologische reclamevoering
