'Als iets je verveelt na vier
minuten, luister je er acht naar.
Waarom maken ze zich zo
druk over de tijd?'
E.
'i
5.4525 #02$ £3$
WATER, fffck;#
OfiE UWMIJ
1b AtiOffHEK
M
'M
é.40
0PF
cage
Pagina uit Concert for piano and orchestra
van John Cage
I MECCANO
11
Em en componist die deskundigen vaak op een lijn
stellen met gedachten over de kosmos, religie, de
natuur en het Oosterse denken is de Amerikaan John
Cage, geboren in 1912 in Los Angeles. Misschien
niet de meest gewaardeerde maar zeker de meest
besproken componist van deze eeuw. Cage studeer
de onder meer muziek bij Arnold Schönberg en
Henry Cowell. Vooral het onderricht bij Schönberg
verliep niet geheel zonder moeilijkheden. Meer dan
eens haalde hij bij het doorlezen van Cage's
studiepartituren een vlakgom tevoorschijn en veeg
de al datgene uit dat hij als overbodig beoordeelde.
Iets wat Cage maar matig kon waarderen. Niet
zozeer omdat Schönberg al gommend zijn partituur
naar eigen inzicht veranderde, maar omdat Cage het
weggommen van schrift gelijkstelde aan onbezon
nen handelen.
'Iets opschrijven houdt in dat je een actie
onderneemt. Uitgommen betekent dat je besluit dat
je die actie achteraf gezien niet wilde ondernemen.
Dat je een fout maakte en die op deze manier wilt
herstellen. En dus gom je hetgeen je opschreef weg.
Maar neem nu bijvoorbeeld het schilderen zoals we
dat kennen uit het Verre Oosten. Het materiaal
waarop de schilder zijn gedachten gestalte geeft,
vertegenwoordigt zo'n waarde dat hij geen actie
durft ondernemen die hij later weer moet herstellen.
Dus hij bereidt zich ter dege voor op elke streek van
zijn penseel. Hij weet dat hij alles zal behouden wat
hij schildert. Wanneer je over de mogelijkheid
beschikt om iets uit te gommen brengt dat een soort
vervlakking met zich mee. Laat ik het anders zeggen:
je kunt optwee manieren leren schaken. Bij de eerste
doe je een verkeerde zet waarna je het schaakstuk
weer terugzet. Bij het tweede accepteer je de
gevolgen van die verkeerde zet'.
en van de redenen waarom Arnold Schönberg
n ook Anton Webern zo vaak hun toevlucht namen
tot het gommetje was dat ze op die manier hun werk
wilden bewerken tot korte en puntige composities.
Vooral Webern streefde naar zo kort als maar
enigszins kon. Ook John Cage schreef in zijn vroege
iaren korte muziekstukken die in de loop van de tijd
echter in lengte groeiden. Dat feit leidde ooit tot de
vraag van BBC-medewerker David Sylvester: 'Mo
gen we die toegenomen lenmgte zien als een gevolg
van het consequent toepassen van uw theorie?'
Waarop Cage antwoordde:'lk denk dat ons gevoel
voor tijd veranderde of dat we het zelf veranderden.
Mijn recente stukken kunnen veel tijd in beslag
nemen, soms uren achtereen. Maar tevens hoeven ze
niet langer te duren dan enkele seconden. Niemand
hoeft ze binnen een bepaalde tijdsduur te spelen.
Alles hangt af van hoe de uitvoerder die stukken
interpreteert. Mij maakt het verder niets uit. Het kan
bijvoorbeeld gebeuren dat iemand twee seconden
van mijn muziek wil spelen. Niets houdt hem tegen
om twee seconden te citeren uit de Atlas Eclipticalis.
Het lijkt me onmogelijk dat iemand dat doet, want de
voorbereidingen nemen veel tijd in beslag. Een deel
daaruit kun je echter makkelijk en snel omzetten en
dat twee seconden achteren uitvoeren. Ik vind dat je
met het spelen van een fragment of enkele
fragmenten binnen wat voor tijdsduur dan ook een
duidelijke indruk geeft van het hele stuk. Vergelijk
mijn werk maar meteen dik boek datje niet van voren
naar achteren hoeft door te lezen om te begrijpen
waarover het gaat. Je kunt het ergens laten
slingeren, verplaatsen of een paar uur in lezen. Je
kunt het zelfs lezen zonder dat je aanvankelijk het
geschrevene begrijpt.'
I k moet bekennen', zo vertelde Cage verder, dat
ik het zeer waardeer dat men tegenwoordig ergens
voor lanmge tijd naar kan luisteren. En dat gegeven
doet zich ook voor op andere terreinen van de
maatschappij. Ik wil daarmee niet zeggen dat het
idee achter een stuk pas na bijvoorbeeld een half u ur
duiidelijk naar voren komt. Ik richt me namelijk
nergens op. Ik maak geen onderscheid tussen een
soort of vorm van muzikaal materiaal. Inhoudelijk
verandert er niets wanneer het de lengte krijgt van
een Wagner-opera of een Chopin-prelude. Ik laat
advertentie
damplein st
MIDDELBURG
Openingstijden:
zondag 14.00-01.00 uur
ma. t/m vrij. 11.00-01.00 uur
zetordag 11.00-02.00 uur
een stuk graag beginnen zonder dat het publiek
merkt dat het begon en eindig eveneens graag
zonder dat het punliek het in de gaten krijgt. Dat leidt
er soms toe dat vooral bij langere stukken mensen
verveeld weglopen of het aantal blaadjes tellen dat
de uitvoerder nog moet spelen. Maar waarom maken
ze zich zo druk over de tijd? Wat maakt in 's
hemelsnaam een half uur zo belangrijk, drie kwartier
of anderhalf uur? Als iets je verveelt na twee minuten,
luister er vier naar en als het je na vier minuten
verveelt, luister er acht naar'.
'Dat geldt voor het publiek maar tevens voor de
uitvoerder. Ook die moet de discipline kunnen
opbrengen om iets voor korte tijd, voor lange tijd of
voor een gemiddelde tijd te verdragen. In het
uitvoeren laat ik ze alle vrijheid. Alles wat ze doen,
doen ze in de geest van het stuk, wat vaag overkomt
en veel persoonlijke toevoegingen vraagt. Ik
interesseer me niet zozeer om hetgeen een
uitvoerder met een stuk doet. Veel meer interesseer
ik me voor de vraag wat er zou gebeuren als hij iets
anders zou doen. Ik wil dat de dingen die gebeuren
niet datgene teniet doen dat al bestond voordat er
iets gebeurde. Wanneer er niets gebeurt, noem ik dat
stilte. Een situatie waarin dingen zonder reden
plaatsvinden. Stilte is zeker niet de afwezigheid van
geluid. We leven altijd met geluid in deze wereld. Dus
werkelijke stilte zullen we nooit meemaken. Wat wij
doorgaans stilte noemen, betreft de afwezigheid van
een directe verbinding met de gebeurtenissen die
geluid veroorzaken. Zodoende kun je dus geen
onderscheid maken tussen stilte en lawaai. En juist
dat grensgebied tussen de kwalificaties 'stilte' en
'lawaai' interessert me in hoge mate.'
HL
en kan het verlangen opgeven om geluid te
controleren, te beheersen, zijn geest bevrijden en
zich wenden tot het ontdekken van mogelijkheden
waarmee geluiden zichzelf blijven inplaats van
raamwerken voor menselijke theorieën of uitdruk
kingen van menselijk sentiment. De geluiden blijven
geluiden. Zodra mensen die horen, geeft het hen de
kans mensen te zijn. In zichzelf geplaatst, waar ze
zich ook bevinden en die niet op een afstand
proberen te ontdekken wat een uitvoerder wil
zeggen met het voortbrengen van geluid. Het doel
van deze doelloze muziek bereikt men wanneer
mensen leren luisteren, zodat ze, wanneer ze
luistewren, wellicht ontdekken dat ze de alledaagse
geluiden meer op prijs stellen dan die welke ze in een
muziekprogramma horen; wat mij betreft moet dat
voldoende zijn', zei John Cage ooit hij bedoelde
daarmee dat muziek als een dynamisch proces
werkt.
KWi
