De Australische filmmaker van
Nederlandse origine, Paul Cox,
is een 'ster' geworden.
'DE MEESTE MENSEN
ZIJN BLIND'
In de hele wereld worden tegen
woordig Cox-retrospectieven
gehouden. Het laat Paul Cox
onverschillig.
Aanbiedingen van grote stu
dio's sloeg hij af.
'Ik maak toch het liefst m'n
eigen films, zonder druk van
buitenaf.'
Zijn films gaan over zuivere
menselijke gevoelens.
Zijn nieuwste, Cactus, over de
gebrekkige manier, waarop
mensen hun zintuigen gebrui
ken.
'Wat we voornamelijk met onze
ogen doen is niet: genieten van
al het moois op de wereld, maar:
richten als de loop van een
geweer en er elkaar mee van het
leven beroven.'
paul cox;
paul cox
Albert Kok
Toen Paul Cox 22 jaar geleden van Nederland naar
Australië emigreerde, wees niets er nog op dat hij
daar tot een gevierdde filmmaker zou uitgroeien.
Aanvankelijk was het filmen niet meer dan een
geldverslindende vrijetijdsbesteding, naast het werk
in zijn goedlopende fotozaak. Maar allengs ontaard
de die hobby in een passie die al het andere
onbelangrijk maakte. In Cannes mocht Cox het
eerder dit jaar beleven dat zijn Cactus in de marge
van het festival een zowel veel besproken als druk
verhandelde film was. Aan de hand van een verhaal
over een meisje (gespeeld door de Franse actrice
Isabelle Huppert) dat blind dreigt te worden, gaat
Cactus over de belabberde manier waarop mensen
met hun zintuigen omgaan. Zo ontwikkelt zich een
zuivere vertelling, die geen moment in voor de hand
liggende drakerigheid vervalt.
Man of Flowers is Cox' vorige werkstuk. We volgen
daarin een man van middelbare leeftijd die een
vereenzaamd bestaan leidt, in zijn riante woning.
Hij heeft zich omringd met kunstvoorwerpen en
massa's bloemen, waar hij bijna niet van at kan
blijven. Die passie voor kunst heeft hij van zijn
moeder, met wie hij ooit een oedipale verhouding
heeft gehad. Eens per week laat hij een jonge vrouw
een striptease uitvoeren, onder de klanken van een
liefdesduet uit Donizetti's Lucia di Lammermoor.
Deze naïeve droomwereld laat Cox contrasteren met
enkele staaltjes van modern leven. De vele geestige
momenten en de voortdurend bizarre toonzetting
maken van Man of Flowers een tamelijk lichtverteer-
bare voorstelling.
Momenteel legt Cox de laatste hand aan een
speelfilm over het leven van Vincent van Gogh,
iemand voor wie hij de grootste bewondering zegt te
koesteren: 'Die man had zo'n fantastisch doorzet
tingsvermogen... Alle materiële tegenslag in de
wereld kon hem er niet van weerhouden om hoe dan
ook aan zijn eigen iedeëen vast te houden. En dat is
iets wat je niet van veel mensen kunt zeggen'.
In Cannes, waar Cox met zichtbare tegenzin zich aan
allerlei ceremoniële plichtplegingen moest onder
werpen, maakte de inmiddels 46-jarige cineast tijd
vrij voor een interview. Naar aanleiding van zijn
nieuwste film Cactus kwam het gesprek op de naar
zijn mening gebrekkige manier waarop mensen hun
zintuigen gebruiken: 'Wat we voornamelijk met onze
ogen doen is niet: genieten van al het moois op de
wereld, maar: richten als de loop van een geweer en
er elkaar mee van het leven beroven. Mischien sla ik
te ver door, maarjezulthettoch met me eens moeten
zijn dat de mensen op deze wereld weinig uitrichten
waar je je vrolijk om kunt maken.'
Hoewel het door Isabelle Huppert gespeelde perso
nage in de film verliefd wordt op iemand die veel met
cactussen in de weer is, dient de titel allereerst als
metafoor te worden opgevat voor de manier waarop
mensen met elkaar omgaan.Paul Cox: 'Ze zeggen
van de cactus altijd dat die niet veel aandacht nodig
heeft; dat het zo'n sterke plant is dat die alles
overleeft. Maar dat is niet waar. Een cactus moet in
bepaalde perioden zijn water hebben. Als je dat
4 november
i
vergeet, kan die zich van binnen voor lange tijd
voeden, dat wel.
Maar ondertussen verslechtert z'n conditie, ook al
zie je dat er niet meteen van af. Met mensen is het
precies hetzelfde. Want we zijn wat graag geneigd
om te zeggen: 'Oh, die redt zich wel. Hij ziet er toch
goed uit?' Terwijl het in werkelijkheid helemaal niet
zo goed met diegene gaat. En daarmee houdt de
vergelijking tussen cactus en mens niet op. Want net
zoals we geneigd zijn om op afstand van een catuste
blijven -uit angst dat we er door geprikt zouden
worden- geven we ons ook niet gemakkelijk aan
elkaar bloot.'
Zelf vertikt Cox het om voortdurend met een vals
masker op te lopen. Een neiging tot melancholie
steekt hij tijdens ons gesprek dan ook niet onder
stoelen of banken, evenmin als zijn twijfels over de
waarde van zijn populariteit: 'De ironie van mijn leven
is dat ik de laatste jaren in commercieel opzicht
interessant ben geworden. Ik maak mijn films heel
goedkoop, omdat ik snel werk en geen speciale
effecten nodig heb. Overal ter wereld worden er
tegenwoordig speciale Cox-retrospectieven gehou
den en zonder overdrijving kun je stellen dat ik een
'ster' ben geworden.
Nou, ik ben de laatste ster die ik ooit zou willen
tegenkomen! Ik wil met dat hele gedoe niets te
maken hebben. Maar omdat ik me zo tegen het ster*
systeem afzet, ben ik er zelf een geworden, zo lijkt
het wel. Kennelijk zijn er genoeg mensen die zich
door mijn werk aangetrokken voelen; die snakken
naar een beetje menselijkheid en die hun buik vol
hebben van films die overal over gaan, behalve over
herkenbare problemen van mensen van vlees en
bloed. Op zich vind ik dat natuurlijk mooi, maar als ik
op persconferenties door laat schemeren dat al dat
succes me verder onverschillig laat, blijkt dat als een
soort gimmick opgevat te worden; een gecultiveerde
houding die ze ergens wel interessant vinden.
In Amerika zei ik laatst, dat als ik Amerikaan zou zijn
en ik ergens in het buitenland Dallas zou zien, ik me
zou schamen voor mijn land. 'ledereen hier in deze
zaal is toch veel gevoeliger en intelligenter dan de
bordkartonnen karakters in die serie', riep ik. Nazg'n
opmerking loopt de ene helft kwaad of onverschillig
weg, maar de andere helft vindt het wel interessant,
zo'n houding van mij.'
Rocky
'Maar ja: in Amerika kunnen de mensen niet eens
meer normaal over 'films' praten; ze hebben het
alleen nog maar over 'deals' en 'projecten'. Als je in
een dergelijk klimaat opgroeit is hetgeen wonder dat
je iedere diepe waarde in het leven uit het oog
verliest. In Europa is het ook niet allemaal even
fantastisch, maar de mensen hebben er tenminste
nog enig cultureel besef en worden er niet helemaal
alleen door oppervlakkige schijnzekerheden be
paald. Dat weerspiegeld zich ook in de films die ze
maken: Rambo, Rocky IVRocky IV! Hoe verzin
nen ze het. En dat wordt dan de drukst bezochte film
van heel Amerika. Moet je je voorstellen! Een hele
natie van keurig opgevoede, ontwikkelde mensen
Produceert en consumeert dergelijke rotzooi! Ik kan
me daar ontzettend over opwinden.
Laatst aan boord van een KLM-vliegtuig presteerden
ze het ook al om Rocky te draaien. Waarom draaien
ze daar eigenlijk geen Nederlandse films aan boord?
De KLM heeft me aangeboden om me financieel te
ondersteunen bij een film die ik over Vincent van
Gogh bezig ben te maken. Maar ik heb ze een brief
9eschreven waarin ik heb gezegd dat ik hun steun
niet accepteer, totdat ze Nederlandse films tijdens
november 5
