JE MIST DE HAND
VAN DE VORMGEVER
mm oktober 17
Zaterdag 4 oktober staan 25.000 genodigden op de
Neeltje Jans voor de officiële opening van de pijlerdam.
Voor de laatste maal zullen massaal de ah's en oh's
weerklinken over het gigantisme van dit bouwwerk
van de eeuw. Wat blijft, is een keiharde constructie
in zacht water, zichtbaar vanaf Domburg tot
Burgh-Haamstede en van Zierikzee tot Wissenkerke.
Wat heeft Rijkswaterstaat ervan gemaakt?
Het lijkt alsof het compromis van de eeuw wacht op
voltooiing zonder dat hier ooit sprake van zal zijn.
Architect Jos Jobse over de schoonheid van de
pijlerdam.
Zipijlerdam
16 rnfn oktober
pijlerdam:
Jos Jobse
Ingewikkelder
Door de eeuwen heen heeft de mens op natuurlijke
wijze invloed uitgeoefend op de natuur en deze naar
zijn hand gezet. De problematiek was duidelijk en zo
ook de ingrepen die noodzakelijk waren. Op deze
wijze zijn we vertrouwd geraakt met dijken als
scheiding tussen land en water. Een scheiding
tussen twee volstrekt verschillende werelden. Daar
mee krijgt de dijk een vertrouwd beeld mee dat
veiligheid en geborgenheid uitstraalt. De vorm en
techniek van de dijk is simpel, oorspronkelijk en
vanzelfsprekend. Deze vanzelfsprekendheid, naast
de spanning die hij oproept als intermediair, maakt
dat de dijk een schoonheid uitstraalt die te vergelij
ken valt met die van de romaanse kathedraal,
romeinse termen, de mastaba (Egyptisch graf).
De dijk heeft altijd als functie gehad het direct
winnen of beschermen van land. Later bij meer
technische mogelijkheden ontstond de dijk als lijn
tussen buiten- en binnenwater. Bij het belopen of
berijden van dit soort dijken toont het z'n kracht door
het verschil in beweging tussen het ene en het
andere water. Hier wordt de dijk meer een lijn die
door het water snijdt, terwijl de dijk tussen water en
land als vanuit het land oprijst en er een geheel mee
vormt. Beide dijken stralen een natuurlijke en directe
spanning en daarmee vanzelfsprekende schoonheid
uit, die door iedereen wordt herkend, begrepen en
gewaardeerd.
De dijk in het water vormt tevens een verbinding
tussen twee stukken land en krijgt daarmee directe
associatie met de functie van een brug, die puur en
alleen een verbinding is. De eenvoudige en directe
functie van een brug maakt dat hij vrijwel altijd mooi
Constructeurs gaan uit van het eenvoudige
concept van puurenkelvoudige overspanning of een
veelvoud daarvan. Overspanning in één richting en
vnjwel altijd op twee steunpunten. Puur rekenwerk
maakt dat in welk materiaal er ook wordt overspan
nen het krachtenspel dat hierbij vrijkomt vanzelf
sprekend afleesbaar is.
Een zeer fraai voorbeeld hiervan vormt de Zeeland-
brug die zijn massiviteit bij de oplegging c.q. pijlers
heeft en aan de uiteinden zo weinig mogelijk massa,
maar wel veel spanning. De voorgespannen con
structie komt als vanzelfsprekend in de betonvorm
tot uitdrukking en straalt daarmee natuurlijke
schoonheid uit die voor iedereen afleesbaar en
begrijpbaar is.
De nieuwe afsluitbare Oosterscheldedam heeft een
eigenaardig spanningsveld in zich van enerzijds de
verbinding tussen twee stukken land en anderzijds
de mogelijke functie van afsluiting tussen op dat
moment binnen- en buitenwater. Nog sterker dan bij
de afsluitende dam is bij de afsluitbare dam de kracht
en intensiteit van het stromend zeewater voel-, hoor-
en zichtbaar. Het geeft als het ware de sfeer weer,
waarbinnen de technische oplossing van de afsluit
baarheid gevoelsmatig moet worden benaderd.
Daar waar de opgave bij de dijk als intermediair
tussen water en land, de dijk als intermediair tussen
buiten- en binnenwater en de brug als verbinding
tussen twee vastelanden, eenvoudig, helderen voor
weinig uitleg vatbaar is en dus ook met een
vanzelfsprekende schoonheid wordt opgelost, zo
moeilijk ligt het bij de afsluitbare dam. Hier moet de
schoonheid worden gezocht in de vanzelfsprekende
wijze waarop functies technisch op elkaar worden
afgestemd. Echter, dit vereist meer dan puur reken
werk of het maken van elementaire vormen in beton
of staal. Het vereist inlevingsvermogen in de geest
van de materie. Welke vorm representeert welk
beeld, gebruikmakend van een noodzakelijk stuk
techniek. Het is duidelijk dat daar waar de opgave
ingewikkelder en minder eenduidig is, de oplossing
hiervan eveneens zeer veelvattender is geworden.
Dat constructeurs die vorm-problemen op dat mo
ment niet meer vanzelfsprekend kunnen oplossen
geeft de afsluitbare Oosterschelde-dam aan.
Robuust
Het gedeelte van de dam onder het wegdek (de
dorpels) heeft een formele schoonheid vanuit een
eenvoudige functie. Hier straalt kracht uit en de
