mm oktober 21
DE HEDENDAAGSE FLAMENCO
WORTELT IN DE
ANDALUSISCHE ARMOEDE
'El Paco' noemen sommigen hem en
vereren, als ging het om God zelf,
hem en het werk zijner handen.
Geboren in 1942 in Spanje, in diens
provincie Andalusië, in diens hoofdstad
Cordoba, speelt Paco Pefia sinds z'n
twaalfde gitaar.
Om den brode sloot hij zich aan bij een
flamencogroep als begeleider.
Daar ontwikkelde hij zich tot een hoog
begaafde gitarist, wie de liefde voor de
folklore na aan het hart ligt.
De kennis die hij zich in meer dan dertig
jaar verwierf, brengt hij sinds september
1985 als gastdocent aan het Rotterdamse
conservatorium over op een selecte groep
leerlingen. Mensen die naar zijn mening
nooit en te nimmer tot het wezen van de
flamenco zullen doordringen omdat het
een levensgevoel-met zich meedraagt,
meer dan alleen een dans, meer dan alleen
een ritme, maar die hij desondanks het
voordeel van de twijfel gunt.
Daarbij, meer dan eens stelde Paco Pefïa
dat hij geen hoge pet opheeft van de
gemiddelde Nederlandse klassiek
gevormde gitarist. Aanzienlijk meer
verwacht hij van de mensen die zijn
zomercursus in het Centre Flamenco Paco
Peha in Cordoba bezoeken. Een interna
tionaal bekend geraakt festival sluit de
tiendaagse cursus af. El Paco laat geducht
van zich horen.
fotografie
paco pena
Melis Baay Mzn.
Volksverhuizing
Zeeuws Kunstenaars
Centrum Middelburg:
FOTO'S ED REEBER-
GEN
18 okt.-13 nov.
Groeten uit Zeeland,
foto's van Ed
Reebergen, boekje
in Slib-reeks.
Verschijnt 18 okt.
Een voorgrond van hoge beschaduwde bomen, een
vervallen ruïne, een herder die z'n schapen huis
waarts drijft, een rivier, die van dichtbij naar de
gedetailleerd geschetste achtergrond loopt?
Een veld met kromgegroeide cipressen die een
sterren bezaaide hemel trachten te omhelzen?
Wegebbende weilanden, onder een forse eik staat
een trage stier, en zwaait met z'n staart loom naar
vliegen, op een zonnige nazomermiddag?
Wat landschap! Welk landschap!
Ed Reebergen kiest voor vlakken, voor lijnen, voor
het steeds veranderende licht, voor subtiele kleur
nuances. Voor het nooit terugkerende moment, voor
al datgene dat verandert en steeds weer verandert.
Ed Reebergen kiest voor dualisme van donker en
licht, van kleur en zwartwit. Veraf wordt dichtbij.
Lucht wordt water, en water wordt land.
Wat landschap! Welk landschap!
Waar eindigt de aarde? Waar begint de zee? Wat is
onder, wat is boven?
En toch, wonderbaarlijk gevolg de kunstenaar eigen,
vlakken en lijnen, in al hun soberheid, pastelgetinte
nevels, de stilte van veel vogels, vormen, in een
nieuwe volgorde, het aloude gevoel. Het gevoel van
'Landschap'. Dit is een landschap.
Kijk maar.
Het donkere onder. Het lichte daarboven.
Hoe ver is het. En hoe oneindig.
Maatstaven vallen weg.
Hoe diep zijn de golven?
Hoe blauw is de verte?
Waar zingen de vogels?
Er is geen landschap, en toch is er landschap.
Niets is tastbaar. Alles is indruk. Alles is stemmig.
Ed maakt het landschap.
Zijn landschap.
Met z'n camera, z'n film, en z'n gevoel.
Er zijn geen trucjes, geen filters. Geen manipulatie.
Ed kiest.
Dit moment is zijn landschap.
Wissenkerke, Holland. 6 uur 's morgens. Ed
Reebergen staat op de dijk, en kijkt over 'De
Roompot' naar 'Neeltje Jans'.
De camera op statief.
Een reiger in het landschap van de tijd.
Stilte. Niets.beweegt. Niets gebeurt.
De tijd is een onbelichte film in een donkere kamer.
Wachten.
Het gaat om het wachten.
Doodstil wachten. Roerloos wachten.
Wachten in de kou. Wachten in de wind. Wachten in
de regen.
Wachten.
En ondertussen alles zien, alles horen, alles ruiken,
alles proeven.
Maar stil zijn. Vooral stil zijn, ademloos stil zijn.
Het water beweegt. Door het gras gaat een huivering.
Het licht in het Oosten vormt de eerste kleuren.
Nevel hangt in ordeloze slierten.
Vogels trekken lijnen naar de horizon.
Het wachten wordt weten.
Weten en voelen.
Dit is het moment.
Het moment van het landschap.
Zijn landschap.
Het landschap van Ed Reebergen.
Wat is er simpeler dan een druk op de knop?
Alleen dat wat verandert blijft.
20 mm oktober
Zo'n negen jaar na zijn toetreden tot de genoemde
flamencogroep toonde hij zijn kunnen in Londen
waar hij zich van een naam voorzag die niemand in
de tijd daarop nog vergeten zou, Paco Pena:
flamencogitarist. Nu behoort de flamenco tot de
populairdere muzieksoorten. In Spanje waar het
vandaan komt, maar zeker ook in West-Europa. De
Spanjereizen, die de noorderlingen sinds de tweede
helft van de jaren zestig ondernemen, droegen
daaraan bij. De volksverhuizing naar Torremolinos,
de lange mars naar de Costa Brava, de uittocht naar
Benidorm. Zeker in de beginjaren wilden de toeris
ten Spanje beleven zoals het echt is. Spanje kwam
aan die wens tegemoet en de dames en heren
reisorganisatoren en hun staf voerden hun gasten
met liters sangria en kilo's paella. Rijkelijk voorzien*
van muziek door lokale gitaristen die hun toonkunst"-
bestempelden als flamenco, maar die in de praktijk
niet meer bleek te zijn dan met veel gevoel voor
commercie samengestelde arrangementen over fol
kloristisch getinte deunen. Muziek die z'n weerslag
vond in allerlei nog commerciëler opgezette arran
gementen van top-40-muziek. Maar desondanks
won ook de meer authentieke flamenco aan bekend
heid.
En zo kwam het dat in de tweede helft van de jaren
zeventig de Engelse Marty Feldman-show op de
televisie verscheen, waarin zo halverwege het pro
gramma een exotisch ogende man gitaar speelde.
Manitas de Plata, oftewel Zilveren Handen, die in een
razend tempo goed gelijkende flamencoklanken aan
de snaren onttrok. In zijn spoor liepen tot dan toe
minder bekende gitaarvirtuosen als Paco de Lucia
op het pad naar de bekendheid. Authentiek mocht
hun arbeid nauwelijks heten. Want hun versie van de
flamenco ging steeds meer de richting op van
eindeloos experimenteren tot de oorspronkelijke
muziek niet meer bleek dan een modieuze maar
kleurloze verpakking rond een virtuose leegte. Niet
meer dan een handel in ongeregelde goederen als
niet ter zake doend vernuft, overdreven technisch
vertoon en gevoelloze acrobatiek. En verloor daar
mee elke overeenkomst met de Spaanse volksmu
ziek die flamenco heet.
Blues
Toch', zo stelde Paco Pena eens in een vraagge
sprek, 'zorgde Paco de Lucia voor een revolutie in de
wereld van de flamenco. Hij leeft op een moderne
wijze en benadert de flamenco ook op een moderne
manier. Flamenco als muziekvorm heeft een bepaal
de achtergrond die niet noodzakelijk gelukkig hoeft
te zijn. Wat dat betreft is er een sterke gelijkenis met
de blues. De moeilijke levensomstandigheden zijn
de geboortegrond van de flamenco. Elke gitarist van
mijn leeftijd en die van Paco de Lucia heeft die
moeilijke omstandigheden gezien en meegemaakt.
Maar het leven is veranderd. Die omstandigheden
2|jn er niet meer. Daarom moet de flamenco verande
ren. Het is een dynamische muziekvorm. Wat niet
Verandert is de boodschap. Nemen we Paco de Lucia
