Omvorming van voormalig een waterwingebied naar vitale duinen: Het Zeeuwse Landschap
zal binnenkort een nieuw beheerplan afronden voor de komende twaalf iaar voor het
430 hectare grote natuurgebied Oranjezon. Het streefbeeld, zoals dat uitgebreid wordt
verwoord in het nieuwe beheerplan, is een grotendeels zelfregulerend, dynamisch duingebied
met een veelheid aan natuurtypen van de Nederlandse duinen en hun bijbehorende soorten.
De verstruweling wordt tegengegaan, er zal meer zand stuiven en duinmoerassen en natte
duinvalleien krijgen in de toekomst een grotere plaats.
Een voormalig waterwin
kanaal in Oranjezon
Chiel Jacobusse
Omwille van de drinkwaterwinning,
die al in 1892 gestart is, hebben in de
duinen van Oranjezon in het verleden
flinke ruimtelijke ingrepen plaatsge
vonden. Naast een pompstation zijn
er in verschillende fasen waterwin-
kanalen aangelegd en ondergrondse
bronnenrijen. Bovendien zijn de toen
dynamische duinen vastgelegd met
helm en dennenbossen. De gevolgen
hiervan zijn soms overduidelijk
zichtbaar, zoals de lange winkanalen
en het nog bestaande dennenbos,
maar soms ook minder in het oog
springend, zoals een lagere grondwa
terstand. Het vastleggen en bebossen
van het duinzand heeft in de loop van
de decennia geleid tot een 'verstruwe
ling' van het duin, mede doordat de
beweiding met vee in de periode na
de tweede wereldoorlog gestopt is.
Inmiddels is er sinds 1996 alleen
nog sprake van de mogelijkheid tot
noodwaterwinning bij calamiteiten.
Een natuurgericht beheer was al veel
eerder gestart door Delta, voordat
Het Zeeuwse Landschap het gebied
in beheer heeft gekregen eind 2001.
De destijds wegens de waterwinning
beperkte openstelling en specifieke
padenstructuur hebben het gebied
overigens wel behoed tegen het onder
de voet lopen van de aanwezige
natuur, iets waar iedereen nu nog
van profiteert.
Verstruweeld
Ondanks de bijzonder goede uit
gangssituatie valt er toch nog heel
wat te verbeteren in Oranjezon.
Daartoe heeft Het Zeeuwse
Landschap het gebied intergraal en
nauwkeurig bestudeerd, in samen
werking met Nederlandse duin
specialisten. Het ideaalbeeld, zoals
uitgebreid verwoord in het nieuwe
beheerplan, is een grotendeels zelf
regulerend, dynamisch duingebied
met een veelheid aan natuurtypen
van de Nederlandse duinen en hun
bijbehorende soorten. Begrazing
wordt uiteindelijk het voornaamste
sturingsmiddel in het beheer.
Een randvoorwaarde bij de herin
richting en het beheer is het vei
ligheidsbelang: de duinen vormen
immers de zeewering, die daarom uit
veiligheidsbelangen aan bepaalde
minimumeisen moeten voldoen.
Het doei is om in de komende peri
ode van twaalf jaar omstandigheden
te scheppen, waardoor natuurtypen
die nu niet of nauwelijks voorkomen
weer een kans krijgen. Dit gaat dan
uiteraard ten koste van natuurtypen
die in ruime mate aanwezig zijn
en/of minder waardevol of karakte
ristiek zijn, zoals uitgebreide droge
(duindoorn)struwelen er struweel
van Amerikaanse vogelkers.
In het algemeen kan gesteld worden
dat het duingebied Oranjezon, zoals
veel Nederlandse duingebieden,
'verstruweeld' is. Naast de eerder
genoemde oorzaken ais verdroging
door waterwinning, het wegvallen
van begrazing (konijnen en vee) en
(naald)bosaanplant, is ook een toege
nomen stikstofdepositie een oorzaak
van de verruiging. De oorspron
kelijke dynamiek van stuivende en
bewegende duinen is samen met de
daarbij behorende soorten en ontwik
kelingsstadia verdwenen.
Aan de stikstofdepositie is lokaal
weinig te doen, maar de dagelijkse
Herstelde natte duin
vallei in Oranjezon
Chiel Jacobusse
ZeeuwsLandschap
