Van steunverleening bij ziekenhuisverpleging
tot bevordering gezondheids- en
maatschappelijke zorg, 1929 - 2006
door Inge Heuff
De ziekenbussen
De eerste georganiseerde ziekenzorg vinden we in de late middeleeuwen.
Stadsbesturen organiseren een beperkte vorm van gratis ziekenzorg door
verschillende geneeskundigen voor de allerarmsten. Het platteland volgt later.
Wel moeten de mensen om in aanmerking te kunnen komen een briefje halen bij
het armbestuur wat stigmatiserend werkt. Deze ziekenzorg mag de stadsbesturen
echter niet te veel kosten en heeft vaak een zeer basaal karakter.
De gilden hebben in de achttiende eeuw hun eigen fondsen of ziekenbussen
die bij ziekte of overlijden uitkeren. De knechten en gezellen kunnen zich van
een uitkering verzekeren door lid te worden van de zogenoemde knechtsbossen.
Met het verdwijnen van de gilden, tijdens de Frans-Bataafse tijd (1715-1815),
verdwijnen ook deze kleinschalige fondsen.
In de negentiende eeuw ontstaan er allerlei nieuwe fondsen, onder meer
voortgekomen uit de groeiende vakbeweging. Een onderzoek van het ministerie
van Binnenlandse Zaken uit 1870 naar de dekkingsgraad van de ziekenbussen
toont aan dat in Zeeland van de 1000 mensen er 91 op enigerlei wijze verzekerd
zijn. Het landelijke gemiddelde ligt op 135.
Er is sprake van een vrije markt. Er ontstaan ziekenfondsen met een winstoogmerk,
onderlinge ziekenfondsen (die als een coöperatie de eventuele winst terug laten
vloeien naar de leden, of het pakket uitbreiden, of de winst als reserve opnemen),
bedrijfsziekenfondsen en doktersfondsen. In 1902 bestaan er in Nederland 606
fondsen die gezamenlijk ongeveer een vijfde van de Nederlandse bevolking
(bijna 1 miljoen mensen) tot hun ledenbestand rekenen.
Schouiven-Duiveland
In 1914 richt een aantal huisartsen en apothekers in de gemeente Zierikzee
een doktersfonds op. Dit ziekenfonds, waar vooral artsen zitting hebben in het
bestuur, vergoedt medicijnen en de kosten van de huisarts. Hoewel ook elders
op het eiland de behoefte aan een ziekenfonds wordt gevoeld, duurt het nog tot
1938 voordat er in Renesse een nieuw doktersfonds wordt opgericht.
Vanaf 1920 is in Zierikzee de R.-K. Vereeniging Ziekenverpleging St. Lieven
actief. Katholieken "die hun godsdienstplichten naar behooren vervullen, een
goed zedelijk gedrag hebben en door het Bestuur bij meerderheid van stemmen
worden aangenomen" kunnen lid of donateur worden. Andersdenkenden mogen
als hospitantenlid worden aangenomen. Deze vereniging richt zich vooral op het
uitlenen van verpleegartikelen.
Ziekenhuisverpleging
Verpleging in een algemeen of psychiatrisch ziekenhuis wordt door het dokters
fonds niet vergoed. De welgestelden kunnen zich een verblijf in het ziekenhuis
veroorloven, maar voor de lagere inkomens is een (langdurige) opname een
financiële ramp. Vaak komt de rekening uiteindelijk terecht bij het armbestuur.
79
