J. BOOGAARD
De Franse Jongensschool zal dan worden opgeheven.
Op 10 april 1865 passeert een plan de uitvoering van de raad en op 9 oktober 1865 komt de
rijkssubsidie van 700.- af. Uit het bestek, dat bewaard is gebleven op het gemeentearchief van
Goes, blijkt dat er ook een gymnastiekzaal is gepland, groot 9,71 ellen (15) bij 9,17 ellen; dus
ongeveer 6,50 x 6,50 meter. In 1866 wordt het schoolgebouw door de Goese aannemer W. de Jonge
gebouwd (16).
Dit is het eerste lokaal binnen de gemeente Goes, dat specifiek is ingericht voor het geven van
gymlessen. Cromjongh moest zich met zijn weeskinderen nog behelpen met een gewoon
schoollokaal van minimale afmetingen. In zijn methode spreekt hij zelfs van gymlessen in een
boerenschuur met een vloer van nat gemaakt zaagsel. In 15 jaar is er dus al flink wat veranderd!
Het duurt tot 1897 eer er weer verandering en verbetering komt in de situatie. In de voormalige
weverij van het Gasthuis, die op dat moment leeg staat, wordt door de gemeente een tweetal
lokalen ingericht voor "vrije en ordeoefeningen der gymnastiek", zo vermeldt het gemeentelijk
jaarverslag van dat jaar (17). Na de Paasvakantie kunnen de scholen A en B van het ene en de
scholen C en D van het andere gymlokaal gebruik maken. We moeten ons overigens geen al te
fraaie voorstelling maken van deze lokalen. Ze waren klein en gelegen in het souterrain van het
Gasthuis. Ventilatie en daglicht zullen dus wel zeer spaarzaam aanwezig zijn geweest.
Ontluikend verenigingsleven
Bij de oprichting van de hogere burgerschool te Goes wordt ook een gymnastiekleraar benoemd, de
heer P. v.d. Meulen, tegen een wedde van 300.- per jaar. Deze Van der Meulen wordt, na
Cromjongh, de nieuwe spil waarom de ontwikkeling van de lichaamsoefening draait. Behalve als
gymnastiekleraar duikt Van der Meulen in allerlei functies op. We zien hem als bestuurslid van de
Vereniging tot het regelen en bevorderen van Volksvermaken, als turnleider van gymnastiek-
cursussen in de jaren '70 en '80 van de vorige eeuw, die in elk zaaltje van de H.B.S. worden
gehouden, als directeur van enkele gymnastiekverenigingen en, last but not least, als voortumer bij
tumfeesten en uitvoeringen.
Staat Cromjongh aan de wieg van het schooltumen in Goes, Van der Meulen is de man die de stoot
geeft tot het verenigingsleven in de Ganzestad.
In de inleiding van dit artikel wordt reeds melding gemaakt van het feit dat er maar weinig
verenigingen hun archief in bewaring hebben gegeven bij het gemeentearchief. We zijn dus voor
informatie vaak afhankelijk van andere bronnen, zoals kranten, gemeentelijke verslagen en min of
meer toevallige vondsten in andere archieven.
De oudste sportvereniging is waarschijnlijk de Vereniging "Ijsvermaak". Volgens de statuten
opgericht op 10 november 1879. Het notulenboek, dat bewaard is gebleven, vermeldt echter twee
vergaderingen vóór de oprichtingsdatum, namelijk 20 en 27 januari 1879. In de notulen van 20
januari wordt zelfs verwezen naar een eerdere vergadering, waarover verder niets bekend is.
De vereniging "Ijsvermaak" is geen vereniging, die zich bezig houdt met de wedstrijdsport, zoals
wij die tegenwoordig kennen. Het is een duidelijk recreatieve vereniging, die ijsfeesten organiseert
en de Goese burgerij in staat stelt de schaatssport te beoefenen op de Goese vesten.
Dat recreatieve karakter zien we eveneens bij de turnverenigingen die in de tachtiger jaren van de
vorige eeuw ontstaan. Op 28 januari 1886 vermeldt de "Goese Courant" voor het eerst een soiree
van de gymanstiekvereniging "Hercules" in de schouwburgzaal van de "Sociëteit Van Ongenugten
Vrij".
De sportverenigingen worden ook wel ingeschakeld bij de viering van de Sint Nicolaasfeesten, die
24
