G.J. LEPOETER
65. Kortgene
66. Geersdijk
67. Wissenkerke
68. Offliet (of Ghruters dijc)
Beata Maria Virgo
St. Amandus
St. Laurentius
69. Wele
(oorspr. Schoonboom)
70. Emelisse -
71. Ekingen -
72. Kats
(oorspr. Subburchdijc)
Wolphaartsdijk
73. Oostkerke St. Nicolaus
(oorspr. Wolphaartsdijk)
74. Sabbinge -
75. Westkerke -
76. Hongersdijke St. Cornelius
De ouderdom van de kerken.(24)
De parochiale indeling gaat terug tot de tijd van de kerstening en is tot het laatste kwart van de
dertiende eeuw voortdurend in beweging geweest. De aanvankelijk grote parochies werden in de
loop van de tijd steeds kleiner doordat er zich telkens nieuwe van afscheidden. Tot het midden van
de twaalfde eeuw blijft het aantal parochies klein, om daarna gedurende ongeveer een eeuw in een
snel tempo toe te nemen. Daarna lijkt de indeling als het ware bevroren te zijn. Behalve met
betrekking tot nieuwe inpolderingen komt er dan nog nauwelijks enige verandering in de bestaande
toestand. Kapellen in soms vrij aanzienlijke woonkernen kunnen het stadium van parochiekerk dan
niet meer halen. De grootste uitzondering is de parochie Biezelinge, die als afscheiding van Kapelle
nog in 1529 tot stand komt. De grote vlucht die de parochiestichting in de tweede helft van de
twaalfde en de eerste helft van de dertiende eeuw genomen heeft, vond in de eerste plaats zijn
oorzaak in de in die periode optredende bevolkingsaanwas. Ook het tot stand komen van de
definitieve bedijking van het oude land gedurende hetzelfde tijdsbestek heeft grote invloed gehad
op de ontwikkeling van een gevestigde orde en tevens op de parochiestichtingen. Verder was er een
belangrijke factor van meer religieuze aard, die bij de toename van het aantal parochies een rol
speelde. Het was namelijk de tijd waarin de hervormingsbewegingen, die van de H. Norbertus in de
eerste plaats, hun invloed krachtig deden gelden. Het is de tijd waarin een rationele en intensieve
zielzorg werd bepleit en in praktijk gebracht, waarin de mis veel meer centraal werd gesteld en
veelvuldiger werd gecelebreerd en waarin het frequent communiceren werd aanbevolen. Het waren
in Zeeland vooral de Norbertijnen die vanuit Middelburg met bijzondere ijver aan de verbetering
van het kerkelijk leven hebben gewerkt, met name door de stichting van nieuwe parochies krachtig
te stimuleren. Hun actie heeft de toename van het aantal parochies direct bevorderd.
In de voorafgaande periode mankeerde er nogal wat aan de kerkelijke praktijk van zowel
geestelijken als leken. Verwonderlijk is dat uiteraard niet als we bedenken dat de oppervlakte van
de parochies zodanig was dat vele parochianen afstanden van tussen de tien en twintig kilometer
moesten afleggen om hun parochiekerk te bereiken. Vooral in de winter kon met de slechte wegen
en de hoge stand van het binnenwater geen sprake zijn van een geregeld kerkbezoek. De typering
84
