DE HOEREN VAN TER GOES
In 1883 komt het raadslid De Marees van Swinderen met het voorstel het sanitaire toezicht op de
prostituees, ingesteld bij de verordening van 25 juli 1867 af te schaffen. Dit toezicht werd
uitgevoerd om de geslachtsziekte syfilis te bestrijden. Volgens het raadslid is dit toezicht en
onderzoek in strijd met de Grondwet. Deze zegt immers, dat allen die zich op het grondgebied van
de Staat bevinden, gelijke aanspraak op bescherming van persoon hebben. Volgens het raadslid is
het controleren van de vrouwen hiermee in tegenspraak, aangezien de mannen, die ontucht plegen
met deze vrouwen, niet gecontroleerd worden en zo allerlei vrouwen kunnen besmetten.(7). De
beoogde gelijkheid van bescherming door de Grondwet is op deze manier ontkracht. Volgens hem
wordt op een ongekende manier met twee maten gemeten. Het argument van het college van
Burgemeester en Wethouders, dat men hiermee de besmetting van syfilis tegengaat, snijdt volgens
het raadslid ook geen hout, omdat syfilis geen epidemische, bedreigende ziekte is.(8). Het college
antwoordt op het voorstel met een rapport, waarin betoogd wordt, dat men met dit sanitaire toezicht
de prostitutie in de hand probeert te houden. Het argument, dat alleen vrouwen gekeurd worden,
bestrijdt het college met het tegenargument, dat de vrouwen vrij zijn om een beroep te kiezen en
dus helemaal geen prostituee behoeven te worden. Doen ze het toch. dan weten zij dat ze gekeurd
zullen worden. Dit is voor het college geen vrijheidsbelemmering.
De Marees van Swinderen op zijn beurt bestrijdt de stellingen van het college en brengt hierbij
weer andere argumenten naar voren. Hij heeft het voorstel niet ingediend, omdat in enkele grote
plaatsen in het land zich enkele schandalen hebben voorgedaan naar aanleiding van de verordening
op de prostitutie waardoor de menselijkheid en de persoonlijke vrijheid in het geding kwamen. Hij
is tegen de regels die alleen voor de prostituees gelden en niet voor de mannen, die deze dames
bezoeken. Prostitutie is volgens het college van Burgemeester en Wethouders geen beroep, omdat
ontucht geen wettig geoorloofd bedrijf is. Met andere woorden, de vrouw, die voldoet aan de
wellust van de man, moet minder beschermd worden, dan de vrouw die een eerzaam beroep heeft.
De Marees van Swinderen bestrijdt dit, met het argument, dat mannen, die naar prostituees lopen
ook maar sanitair onderzocht moeten worden.
Syfilisbesmetting kan volgens hem ook voorkomen, zonder dat men naar die dames gaat. Een
wettelijke regeling is ook niet nodig, omdat syfilis geen epidemische ziekte is. Hij blijft dan ook
tegen het sanitair onderzoek, alleen voor vrouwen. Zijn betoog is vruchteloos. De verordening
wordt door de gemeenteraad niet afgeschaft. Het sanitair onderzoek blijft gehandhaafd. Verder
onderzoek van de jaarverslagen leert ons het volgende. In 1884 wordt een conceptverordening
opgesteld tegen de huizen van ontucht. Aanleiding hiervoor is een explosie van syfilis. Ook de
clandestiene prostitutie neemt kennelijk weer toe.(9) Het stadsbestuur is van mening dat er streng
politietoezicht moet komen. In 1886 ontdekt men syfilis bij een vrouw, die buiten de gemeente
Goes prostitutie bedreven heeft. Deze vrouw wordt opgenomen in het Gasthuis en na hersteld te
zijn, ontslagen.! 10) In 1887 zijn er geen openbare huizen van ontucht, over de clandestiene
prostitutie wordt weer niet gerept. In de jaren 1889-1893 blijkt uit de jaarverslagen dat er geen
openbare huizen van ontucht waren en geen publieke vrouwen die geregistreerd stonden.
Hier haalde men zijn "wijntje en trijntje."
In het voorgaande hebben wij al gezien, dat de gemeentegeneesheer Kooman in 1896 verklaarde,
dat er de laatste twintig jaar geen prostitutie meer voorkwam in Goes. In het onderstaande
onderzoeken wij of deze bewering op waarheid berust.
Wij richten nu onze blik op het aantal bordelen en prostituees dat zich in het beschreven tijdvak in
Goes bevindt. De bronnen zijn echter summier. Hiervoor hebben wij de bevolkingsregisters en de
relatieven geraadpleegd. Wat de clandestiene prostitutie betreft, daarover valt. zoals eerder bleek.
43
