SOCIALE ONRUST IN WOLPHAARTSDIJK
Slot.
Hoe vergaat het de Wolphaartsdijkse landarbeiders verder? In 1929 zet een ongekend zware
eeonmische crisis in. Al in 1930 heeft dat repercussies op de lonen van de arbeiders. De boeren
betalen dat jaar bedragen van 1.70 en 1,80 per dag. Feestdagen en regenverlet worden niet
doorbetaald. De afdeling Wolphaartsdijk van de NCLB gaat groeien tegen de verdrukking in. In
1931 zijn er weer 71 leden en in 1934 zelfs 135. Luikenaar blijft voorzitter. Deze sociaal bewogen
mens bekleedt in zijn leven diverse maatschappelijke functies. Meer dan 25 jaar fungeert hij als
secretaris van het Groene Kruis. Verschillende malen wordt hij gekozen tot ouderling van de
Gereformeerde Kerk. In 1927, (doet de afdeling Wolphaartsdijk van de NCLB toch aan politiek?)
wordt hij gekozen tot gemeenteraadslid en blijft dat tot 1931. Hij wordt niet herkozen, maar in de
raadsvergadering van 3 mei 1937 neemt hij opnieuw zitting in de vervulling van een tussentijdse
vacature. Hij wordt meteen gekozen tot wethouder en blijft dat tot augustus 1958, wanneer hij zijn
politieke loopbaan beëindigt. Vele jaren treedt hij op als locoburgemeester van zijn woonplaats.(23)
Op 18 maart 1967 overlijdt hij op de leeftijd van 91 jaar te Goes. Wat er van de afdeling
Wolphaartsdijk van de Nederlandsche Cristelijke Landarbeidersvereniging is geworden, vermeldt
de historie niet. Wij nemen aan, dat zij met de vermindering van het aantal landarbeiders en door
het sociale verzekeringsstelsel van na de Tweede Wereldoorlog overbodig is geraakt.
Tot slot willen wij nog vermelden, dat deze studie in eerste instantie is opgezet door de
eerstgenoemde auteur. W.P. Balkenende. Hij is van Wolphaartsdijk afkomstig. Zijn vader, klein
landbouwer, heeft de hiervoor beschreven geschiedenis van nabij meegemaakt. Balkenende, die een
groot aantal publikaties op zijn naam heeft staan, waarvan een enkele inmiddels in het Engels is
vertaald, maakt studie van de door hem opgespoorde notulen van de arbeidersvereniging. Hij raakt
diep getroffen door de huizenhoge ellende in de gezinnen van de Wolphaartsdijkse landarbeiders,
die zwaar te lijden hebben van de halsstarrige, puur liberale houding van de boeren. Hij geeft in
eerste instantie aan het manuscript van deze studie de titel: "elk verlies is nog geen gemis." Dat is
een citaat uit een door ds A.P. Lanting te Wolphaartsdijk gehouden preek in de periode, dat het
conflict tussen boeren en arbeiders haar hoogtepunt bereikt. Ogenschijnlijk zijn de arbeiders de
verliezers, maar hun waardige, christelijke houding, waarvan de boeren nog het één en ander
kunnen opsteken, maakt hen tot morele winnaars. Hij draagt zijn verhaal op aan de
Wolphaartsdijkse arbeider David Katsman en al die anderen uit "de vergeten groep" van land- en
tuinbouwarbeiders in de jaren twintig en dertig van deze eeuw.
Noten:
1Gegevens ontleend aan de Klerk en Van der Wal, de geschiedenis van de arbeidersbeweging in Krabbendijke over de jaren
1900-1940, in HJZNB, nr.7, Goes, 1981
2. Chr. Encyclopedie, V, Kampen, 1929
3. Van der Baan, Wolphaartsdijk, 7
4. Archief gemeente Wolphaartsdijk (verder AGW), inv.nr. 113, notulen van de raad
5. Goesche Courant (verder GC) 19.2.1924
6. AGW, inv. nr. 113, GC. 4.2.1925
7. GC. 23.4.1924a
8. AGW, inv. nr. 112
9. ibidem
10. De in deze paragraaf vermelde gegevens zijn zo niet anders vermeld afkomstig uit de notulen van de bestuurs- en
ledenvergaderingen van de afdeling Wolphaartsdijk van de NCLB.
11. GC. 16.2.1924.
12. zie o.m. GC. 15.4.1925
13. vgl. nt. 10
14. GC 8.3.1924
27
