Staken of niet?(17)
ING. W.P. BALKENENDE EN A.J. BARTH
meer.( 15) Luikenaar komt met Koert in gesprek en doet op de bestuursvergadering van 5 september
verslag van deze bijeenkomst. De Wolphaartsdijkse edelachtbare keurt de beweging van de
arbeiders niet af. doch wenst de belangen van zijn gemeentenaren, aangesloten bij de NCLB, niet
bij de boeren en in de gemeenteraad te bepleiten. De burgervader zegt toe "zo het de gelegenheid
past naar recht en gelijk te zullen spreken", waarmee de arbeiders feitelijk met een grote kluit in het
riet worden gestuurd. Zolang de rechtse boeren en de liberalen het in de gemeenteraad voor het
zeggen hebben, komen de belangen van de arbeiders in de vergaderingen van het hoofd der
gemeente niet spontaan ter sprake. Tot eenzelfde conclusie komt het hoofdbestuurslid van Vliet, dat
ook een gesprek met Koert achter de rug heeft. Van Vliet waarschuwt de burgemeester dat de
verhouding tussen boeren en arbeiders dreigt te ontsporen, maar de laatste antwoordt daarop
slechts, dat de tijd nog niet rijp is voor het treffen van maatregelen. Wanneer de arbeiders in
opstand komen dan zal hij op zijn post zijn.
Het zit boeren en arbeiders in 1924 overigens niet mee, zowel in het kleine als in het grote. Bij de
klein landbouwer D. Zandee sterven in september twee van zijn vier melkkoeien. Een ramp, want
hij is niet verzekerd. In dezelfde maand gaat de te verwachten aardappeloogst verloren. Er heerst
aardappelziekte. Vele velden liggen als bezaaid met zieke knollen en de ziekte wordt ook
aangetroffen in de aardappelhopen. Tot overmaat van ramp breekt onder de varkens de vlekziekte
uit en die treft zowel boeren als arbeiders!! 16) Op woensdag 15 oktober 1924 houdt de afdeling
Wolphaartsdijk van de NCLB wederom een ledenvergadering. Staande de vergadering wordt
Luikenaar aangewezen als lid van het hoofdbestuur. Ook neemt de ledenvergadering de
gelegenheid te baat om een loonvoorstel te formuleren. Het is een veelomvattende eis. Het loon van
paardeknechts zal 3.- boven het dan geldend weekloon van de arbeiders liggen, uitgezonderd in
het najaar. Dan blijft het knechtenloon gehandhaafd tot het paardewerk geheel klaar is. Zij, die 's
morgens om vier uur op de hoeve moeten zijn, krijgen een extra vergoeding, die gelijk moet zijn
aan de te betalen huishuur. Plus zeventig roeden aardappelland, plus uitbetaling van loon van half
zes 's morgens tot zes uur 's avonds, met één uur schafttijd. Het arbeidersloon in december en
januari moet 2,25 per dag bedragen bij een achturige werkdag en in februari 2,25 bij een
negenurige werkdag. De vrije christelijke feestdagen moeten worden doorbetaald.Op 2 december
1924 meldt de Goesche Courant, dat de verenigde landbouwers te Wolphaartsdijk het dagloon voor
volwassen arbeiders met ingang van 1 december hebben bepaald op 2,— per dag. Vrouwen
moeten het met 1,35 doen. Kennelijk is alle werk van de afdeling van de NCLB en haar voorzitter
voor niets geweest.
Op 25 maart 1925 wordt in een goede stemming en met een batig saldo van f 65,22 de eerste
jaarvergadering van de arbeidersvereniging gehouden. Het bestuurslid Hannewijk stelt zich niet
herkiesbaar. In zijn plaats wordt P. Houtekamer gekozen. Maar de mededeling dat de patroons elke
vorm van overleg afwijzen, tempert de vreugde. De boeren stellen de lonen voor de periode l maart
tot 1 mei vast op 2,10 per dag voor een volwassen arbeiders. Vanaf 1 mei doen ze er een
dubbeltje bij. Voor de vrouwen belopen deze bedragen respectievelijk 1,40 en f 1,45. Het bestuur
heeft de boeren te kennen gegeven, zo deelt het de leden mee, dat de verhouding tussen patroons en
arbeiders onder grote druk komt te staan. De vergadering besluit alle boeren in persoon een brief te
schrijven waarin de eisen van de arbeiders worden vastgelegd. Op de tweede ledenvergadering in
1925, op 29 april, stelt het bestuur voor: ..."alle werkgevers uit te nodigen voor een conferentie op
vrijdag 8 mei 1925 te half drie in café J. Poley." Daar zal dan een commissie uit de plaatselijke
20
