4. Ontwikkelingen in 's-Heerenhoek
4.a. Een terugblik vanuit 1813
Wanneer we voor 's-Heerenhoek het bevolkingsregister van 1813 analyseren komen er verschil
lende aanwijzingen naar voren dat er in dit dorp al eerder een vrij sterke katholisering optrad. Maar
tevens krijgen we aan de hand van deze gegevens de indruk dat het om een betrekkelijk recente
ontwikkeling ging. Zoals trouwens wel te verwachten was zal de bouw van de kerk (1797) er dus
niet vreemd aan geweest zijn.
In 1813 bestond 74% van de katholieken en 63% van de protestantse bevolking van 12 jaar en
ouder uit allochtonen. Een tweede verschilpunt betreft de tijd dat men in de gemeente woonde. In
beide gevallen was dit voor nagenoeg de helft minder dan vijfjaar. Daarboven tekenen zich echter
duidelijke verschillen af: zo was 20% van de protestantse maar slechts 6% van de katholieke
allochtonen 25 of meer jaar in 's-Heerenhoek gevestigd.
Leggen we de cesuur bij 1796, dan blijkt dat 84% van de katholieke tegen 74% van de protestantse
immigranten nadien hier naar toe kwamen. In feite gaat het absoluut gezien om een even groot aan
tal, terwijl zij die zich eerder in 's-Heerenhoek vestigden, slechts voor 35% katholiek waren.
Zoals de tabellen 9 en 10 te zien geven waren deze verschillen tussen de modaliteiten binnen het
daglonersmilieu duidelijk groter dan bij de rest van de bevollking. Onder alle voorbehoud, onder
andere in verband met dé nogal kleine absolute getallen, mag hier mogelijk uit worden afgeleid
dat de katholisering die zich voor 1813 al aftekende, onder de dagloners het sterkst was. Wanneer
deze conclusie juist is zou er een verband gelegd kunnen worden met het feit dat er in
's-Heerenhoek, gezien zijn ligging, veel meer arbeiders konden wonen dan er werkten. Relatief
veel katholieken zouden dan van deze mogelijkheid gebruik hebben kunnen maken (20). Toe
gegeven moet echter worden dat de verhoudingscijfers van tabel 8 daar niet op wijzen.
Tabel 9.
Aantallen katholieken en protestanten in van het totale aantal allochtonen verdeeld in dag
lonersmilieu en de rest van de bevolking per periode van vestiging.
's-Heerenhoek, bevolking ouder dan 11 jaar, 1813
dagloners rest totaal
abs. abs. abs.
r.k. prot tot. r.k. prot. tot. r.k. prot. tot.
sinds 1797 53 47 99 43 57 93 50 50 192
vóór 1797 31 69 29 39 61 23 35 65 52
Tabel 10.
Aantallen katholieke en protestantse allochtonen, verdeeld in daglonersmilieu en de rest van de
bevolking, naar periode van vestiging, in van het totale aantal allochtonen.
's-Heerenhoek, bevolking ouder dan 11 jaar, 1813
dagloners rest totaal
r.k. prot. r.k. prot. r.k. prot.
sinds 1797 85 70 83 78 84 74
vóór 1797 15 30 17 22 16 26
abs. totaal 62 66 52 64 114 130
82
