Noten
1. Dit geldt niet alleen voor de oude politieke historiografie, waarin het accent ligt op de grote personen uit het verleden,
maar ook voor vele vroege werken over de geschiedenis van de arbeidersbeweging waarin niet de arbeiders zelf maar
de leiders der beweging centraal staan.
2. Wouters, Verheffing, 5-6. Zie ook: J.M.M. de Meere, Economische ontwikkeling en levensstandaard in Nederland
gedurende de eerste helft van de negentiende eeuw ('s-Gravenhage 1982) 43.
3. Voor de landelijke ontwikkeling zij verwezen naar: Brugmans, Paardenkracht, 286-432; Roland-Holst I, 177-239 en
II, 1-31 Kapitaal en Arbeid en De Jonge, Industrialisatie. Dit laatste is hét standaardwerk over de economische
geschiedenis van Nederland in de negentiende eeuw.
Maatschappelijke ontwikkelingen
1. Jaarverslag gemeente 1852, 21.
2. Jaarverslagen gemeente 1853-1893. De laatste meestoof "De Zon" verdween in 1893 (Jv. 1893, 36). De andere, "De
Liefde" was al in 1882 afgebroken (Jv 1883, 35). De meekrapfabriek "Zuid-Beveland" was in 1870 gedeeltelijk
afgebroken (Jv 1871, 48). Van de "Stad Goes" werd vanaf 1882 geen melding meer gemaakt.
3. Onderzoek structuur Goes, 2.
4. Ibidem, 2.
5. Jv. 1869, 29; Jv. 1885, 39-40 en Jv. 1888, 62-63.
6. Jv. 1879, 31-32 en Jv. 1885, 34-40.
7. Jv. 1889, 50 en Jv. 1901, 34.
8. Jv. 1901,28.
9. Jv. 1901, 28; Jv. 1913, 42-43 en Jv. 1914, 37-38.
10. Jv. 1913, 42-43 en Jv. 1917, 50.
11. Jv. 1862, 53-55.
12. Jv. 1885, 39-40 en Jv. 1913, 42-43.
13. Jv. 1876-1894.
14. Jv. 1856, 35.
15. Jv. 1879, 28.
16. Bouman, Zeeuwsche landbouw, 161.
17. Ibidem, 161 en 207. Tot 1880 bleven de lonen van de landarbeiders betrekkelijk constant en daalden tot 1900 met 10
tot 20%.
18. Ibidem, 207 en 242-244.
19. Ibidem, 297-299. In de jaarverslagen van de gemeente wordt de situatie in de landbouw vanaf circa 1895 "bevredigend"
genoemd.
20. De Jonge, Industrialisatie, 259. Zie ook: Van Tijn, Sociale leven in: AGN (XII) 140.
21. Jv. 1889, 46.
22. Jv. 1877, 44-45.
23. Jv. 1877, 44-45 en Jv. 1898, 27.
24. Lijst in: GA Goes, Archief Commissie tot Oeconomische Spijsuitdeeling, inv.nr. 2.
25. Jv. 1909, 36.
26. Encyclopedie Zeeland (I) 352.
51
