DE GESCHIEDENIS VAN DE ARBEIDERSBEWEGING IN COLIJNSPLAAT
OVER DE JAREN 1880-1940
G. van der Wal
F.H. de Klerk
Inleiding
Dit artikel kan gezien worden als een vervolg in de reeks "sociale geschiedenissen" van plaatsen
op de Bevelanden. Na Krabbendijke is het nu de beurt aan Colijnsplaat. Dat dit artikel over
Colijnsplaat gaat is min of meer toevallig.
In tegenstelling tot Krabbendijke, dat een duidelijke voortrekkersfunktie in de streek vervulde,
is hiervan bij Colijnsplaat geen sprake. Spektakulaire gebeurtenissen, aktiviteiten op regionaal
of landelijk niveau zijn nooit door de plaatselijke arbeiders georganiseerd. Ook stakingen of
werkonderbrekingen zijn,met één uitzondering in 1916, nimmer aan de orde geweest. Waarom
dan toch de sociale geschiedenis van Colijnsplaat in dit jaarboek?
Zoals in zoveel andere dorpen op de Bevelanden begon ook daar aan het einde van de vorige,
of het begin van deze eeuw het proces van emancipatie van de arbeidersklasse. Elders kon in
de jaren daarna dit proces doorzetten, bijvoorbeeld in Kats of Krabbendijke, maar ook kon
hierin vertraging optreden, of zelfs stilstand. Naar onze mening is dit laatste in Colijnsplaat het
geval geweest, waarvan we in de achteraan het artikel geplaatste konklusies verantwoording
willen geven. Met dit overzicht van de loop van de ontwikkelingen in Colijnsplaat hopen we
een beeld te geven van de sociale geschiedenis van een Bevelands dorp, een beeld dat ook voor
een aantal andere dorpen van toepassing is.
Met andere woorden: met dit artikel over Colijnsplaat willen we een voorbeeld geven van een
sociale geschiedenis waarin zeer weinig vooruitgang te bespeuren is geweest. Verder is er, voor
zover wij weten, nog niet eerder aandacht besteed aan het onderhavige onderwerp over plaat
sen op Noord-Beveland. Tot slot paste een onderwerp over Colijnsplaat goed in het streven van
de redaktie van het jaarboek om een Noord-Bevelands artikel op te nemen.
De gevolgde werkwijze voor het artikel over Krabbendijke is in grote lijnen herhaald. Vorig
jaar namen we echter ook een overzicht op van de nationale ontwikkelingen in de periode
1900-1940, hetgeen we nu achterwege gelaten hebben. We volstaan hier met te verwijzen naar
ons artikel in het jaarboek van 1981. De lezer zal zien dat deze studie over Colijnsplaat de
jaren 1880-1940 beslaat. In het verschil van 20 jaar (1880-1900) hebben we geen aanleiding
gezien om dit algemene overzicht aan te vullen en opnieuw op te nemen. Dit artikel begint
met een analyse te geven op het gebied van de plaatsbepaling, wegen, haven, woonomstandig
heden, energievoorziening, ekonomie, volksgezondheid, onderwijs, kerkelijk leven, politiek en
verenigingsleven. Dan wordt aandacht besteed aan de verschillende verenigingen die van belang
geweest zijn voor de groei van het zelfbewustzijn van de werklieden. Het leek ons nuttig om 2
bijzondere onderwerpen aan het artikel toe te voegen, die bij uitstek de sociale positie van de
arbeiders schetsen: de sociale konflikten waarbij mensen uit Colijnsplaat een rol gespeeld heb
ben, en de werkloosheid. Konklusies en enkele bijlagen kompleteren het artikel. Een lijst met
verklaring van de gebruikte afkortingen, alsmede een literatuur- en bronnenlijst zijn achteraan
opgenomen. De foto's bij dit artikel zijn gemaakt door de 2de auteur, tenzij anders is vermeld
Van beide auteurs verscheen in het Historisch Jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland no. 7, 1981, blz.
49-107, een soortgelijk artikel over Krabbendijke.
82