DE GESCHIEDENIS VAN DE ARBEIDERSBEWEGING IN COLIJNSPLAAT OVER DE JAREN 1880-1940 G. van der Wal F.H. de Klerk Inleiding Dit artikel kan gezien worden als een vervolg in de reeks "sociale geschiedenissen" van plaatsen op de Bevelanden. Na Krabbendijke is het nu de beurt aan Colijnsplaat. Dat dit artikel over Colijnsplaat gaat is min of meer toevallig. In tegenstelling tot Krabbendijke, dat een duidelijke voortrekkersfunktie in de streek vervulde, is hiervan bij Colijnsplaat geen sprake. Spektakulaire gebeurtenissen, aktiviteiten op regionaal of landelijk niveau zijn nooit door de plaatselijke arbeiders georganiseerd. Ook stakingen of werkonderbrekingen zijn,met één uitzondering in 1916, nimmer aan de orde geweest. Waarom dan toch de sociale geschiedenis van Colijnsplaat in dit jaarboek? Zoals in zoveel andere dorpen op de Bevelanden begon ook daar aan het einde van de vorige, of het begin van deze eeuw het proces van emancipatie van de arbeidersklasse. Elders kon in de jaren daarna dit proces doorzetten, bijvoorbeeld in Kats of Krabbendijke, maar ook kon hierin vertraging optreden, of zelfs stilstand. Naar onze mening is dit laatste in Colijnsplaat het geval geweest, waarvan we in de achteraan het artikel geplaatste konklusies verantwoording willen geven. Met dit overzicht van de loop van de ontwikkelingen in Colijnsplaat hopen we een beeld te geven van de sociale geschiedenis van een Bevelands dorp, een beeld dat ook voor een aantal andere dorpen van toepassing is. Met andere woorden: met dit artikel over Colijnsplaat willen we een voorbeeld geven van een sociale geschiedenis waarin zeer weinig vooruitgang te bespeuren is geweest. Verder is er, voor zover wij weten, nog niet eerder aandacht besteed aan het onderhavige onderwerp over plaat sen op Noord-Beveland. Tot slot paste een onderwerp over Colijnsplaat goed in het streven van de redaktie van het jaarboek om een Noord-Bevelands artikel op te nemen. De gevolgde werkwijze voor het artikel over Krabbendijke is in grote lijnen herhaald. Vorig jaar namen we echter ook een overzicht op van de nationale ontwikkelingen in de periode 1900-1940, hetgeen we nu achterwege gelaten hebben. We volstaan hier met te verwijzen naar ons artikel in het jaarboek van 1981. De lezer zal zien dat deze studie over Colijnsplaat de jaren 1880-1940 beslaat. In het verschil van 20 jaar (1880-1900) hebben we geen aanleiding gezien om dit algemene overzicht aan te vullen en opnieuw op te nemen. Dit artikel begint met een analyse te geven op het gebied van de plaatsbepaling, wegen, haven, woonomstandig heden, energievoorziening, ekonomie, volksgezondheid, onderwijs, kerkelijk leven, politiek en verenigingsleven. Dan wordt aandacht besteed aan de verschillende verenigingen die van belang geweest zijn voor de groei van het zelfbewustzijn van de werklieden. Het leek ons nuttig om 2 bijzondere onderwerpen aan het artikel toe te voegen, die bij uitstek de sociale positie van de arbeiders schetsen: de sociale konflikten waarbij mensen uit Colijnsplaat een rol gespeeld heb ben, en de werkloosheid. Konklusies en enkele bijlagen kompleteren het artikel. Een lijst met verklaring van de gebruikte afkortingen, alsmede een literatuur- en bronnenlijst zijn achteraan opgenomen. De foto's bij dit artikel zijn gemaakt door de 2de auteur, tenzij anders is vermeld Van beide auteurs verscheen in het Historisch Jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland no. 7, 1981, blz. 49-107, een soortgelijk artikel over Krabbendijke. 82

Tijdschriftenbank Zeeland

Historisch Jaarboek Zuid- en Noord-Beveland | 1982 | | pagina 84