Deze conclusie kunnen we nog aan de hand van enkele andere gegevens toetsen. We gaan hier
voor de stad in en zien dan schuin boven de Grote- of Maria Magdalenakerk het "klokhuys".
(afb. 2) Het is een vrij korte toren met een merkwaardige houten bovenbouw die in het geheel
niet Nederlands aandoet.
Van dit klokhuis weten we precies wanneer het werd afgebroken. De resolutie van 26 april
1661 spreekt van het afbreken van "het clockhuys, achter de kercke". 6) Een andere aandui
ding vinden wij in het gebouw ten zuiden van de Zusterstraat.
Hier werd in 1655 het oude manhuis gebouwd. Dit oude manhuis bezat twee tegen elkaar ge
plaatste bouwdelen in de lengterichting van de straat. De schetsmatige en de ingekleurde plat
tegrond geven op deze plaats huizen die dwars op de straat staan.
Samengevat: het staat dus vast dat voor de binnenstad de situatie van vóór 1655 is weergege
ven, terwijl het ontbreken en later bijtekenen van de nieuwe haven een datering vóór decem
ber 1650 aangeeft.
In het voorafgaande hebben we kunnen lezen dat over de aanleg van de nieuwe haven reeds
langer werd gesproken. Als we deze termijn op één jaar stellen dan moet reeds eind 1649 het
plan van de rechte haven onderwerp van gesprek zijn geweest binnen Goes. Het lijkt ons on
mogelijk dat Zacharias Roman van deze plannen niets heeft geweten. Derhalve kan als eind
conclusie voor de datering gesteld worden dat de beide plattegronden in of vlak voor 1649
getekend zijn.
Deze conclusie lost niet alle problemen op. Vastgesteld dient nog te worden het verloop
van de diverse tekenwerkzaamheden van beide plattegronden.
Samengevat voor de schetsmatige plattegrond:
potloodschets met rode inkt overgetekend en ingevuld. Eveneens in rode inkt de nieuwe
rechte haven over de oude situatie heen.
De ingekleurde plattegrond geeft alleen de oude haven weer en laat in twee dunne lijntjes
de nieuwe haven zien. Als voorzichtige conclusie kunnen we nu het volgen stellen.
De schetskaart is het eerste ontwerp voor de ingekleurde plattegrond. Deze moet in of vlak
voor 1649 getekend zijn. De ingekleurde moet op een iets grotere schaal aan de hand van de
schetsplattegrond zijn gemaakt. Hierbij zijn alle details, zoals ramen en deuren van de huizen
toegevoegd. Ook deze plattegrond moet in 1649 gereed zijn geweest. De tekenaar wordt dan
geconfronteerd met de plannen tot het aanleggen van de rechte haven en gaat de veronder
stelde wijzigingen intekenen op de schetsmatige kaart. Hierbij trekt hij de kaart over in rode
inkt. Kort hierna heeft hij dan op de ingekleurde plattegrond de uiteindelijke wijzigingen in
uiterst dunne lijnen aangegeven.
Hierna heeft Zacharias Roman zijn werkzaamheden beëindigd. Hij heeft voorzover we weten
geen nieuwe plattegrond meer vervaardigd. Dit laatste mogen wij opmaken uit het feit dat de
gebruikelijke aanbieding van een stadsplattegrond, aan het stadsbestuur, niet in de resoluties is
te vinden.
Al met al heeft deze moeizame worsteling ons met de ter hand staande gegevens het volgende
geleerd. De beide plattegronden waren voor of in 1649 gereed en later tijdens of kort na de tot
standkoming van de rechte haven aangepast.
Zacharias Roman heeft ons met deze plattegronden een nauwkeurig beeld gegeven van Goes
uit het midden van de 17e eeuw. Dat deze plattegronden van groot belang zijn mag wel blijken
uit het feit dat ze een leemte vullen in de ons bekende plattegronden van Goes. Er is een plat
tegrond van de hand van Jacob van Deventer,.die kort na 1550 werd getekend en de platte
grond van omstreeks 1696 die door Smallegange in zijn Kroniek werd opgenomen.
53
