Duurzaam voedsel
ZONbAGjZSEPTETO 2021
Duurzaam Voedsel
VERANDERING VAN STIKSTOF SPI35
GROTE KERK CROEDE
12.00 -17.00 UUR
GRATIS eNTRee
n
Verandering van stikstof spijs
Zondagmiddag 12 september organiseerde Stichting Duurzaam Groede na
lange Corona-wachttijd weer een bijeenkomst in de Grote Kerk aldaar.
Uw redactie luisterde en doet verslag.
Stelling 1:
Vleesconsumptie moet verplicht
gehalveerd worden.
Burge
STIKSTOF CRISIS
TT
TT TT1
T TTT
HARKS 1.50 5.00
KCePTENGRflrfö
Stelling 2:
Voedsel zal 2 zo duur worden als
alle kosten meegerekend worden.
Stelling 3:
De EU moet alleen subsidie beschik
baar stellen voor vergroeningsmaat-
regelen
De middag startte rondom twaalf en het
marktplein vervulde zijn oorpronkelijke rol
met veel veel kraampjes die een keur bo
den aan smakelijk en duurzaam voedsel.
Onze zuiderburen muntten de uitdrukking
'Lekker van bij ons', want verser door met
het seizoen mee te eten bestaat niet en het
is bovendien uiterst duurzaam.
Onder een genoeglijk zonnetje genoot ie
der van het gebodene, niet in het minst
omdat het buitengebeuren muzikaal om
lijst werd door de drie man sterke band 'Van
Talud.' Gein 'van bij ons.'
Vanaf 3 uur vond in de kerk zelf een 'bur
gerforum' plaats, waarvoor onze Zeeuwse
gedeputeerde mevrouw drs. Anita Pijpe-
ling en prof. dr. ing. Jan Willem Erisman uit
genodigd waren. De leiding van het geheel
was toevertrouwd aan mevrouw Bea Log-
tenberg.
Aanleiding voor de bijeenkomst was het
steeds breder gedeelde inzicht van com
missie Remkes 'dat niet alles overal kan.'
Zelfs binnen politieke partijen waarvoor
heen boerenlobby's veel zo niet alles te ver
tellen hadden, hoor je nu zelfs dat het tot
voor kort als paardenmiddel beschouwde
onteigenen bespreekbaar wordt genoemd.
Beide sprekers benadrukten dat alle gele
dingen van de samenleving te maken zul
len krijgen met de transitie naar duurzaam
heid, waarbij mevr. Pijpeling het als haar
taak ziet voor werkelijk iedere Zeeuw goed
te zorgen.
Dhr. Erisman stelt dat als we doorgaan als
de afgelopen jaren straks alleen brandne
tels en bramen zullen overleven. Kortom:
werk aan de winkel.
De forumbijeenkomst draaide om een vijf
tal stellingen dat aan het 60-koppig pu
bliek werd voorgesteld. Na het tonen van
een stelling kon iedereen via het eigen
mobieltje een stem uitbrengen. Na de eer
ste stemming was er ruimte voor uitleg en
discussie en na een herhaalde stemming
kon dan blijken of iets gewijzigd was in de
stemverhouding. De stellingen waren zo
geformuleerd dat een reactie vanuit het
publiek zo goed als onontkoombaar was.
Ondanks de talloze publicaties de afgelo
pen jaren over voeding en toename van
flexitariërs blijkt de vleesconsumptie per
hoofd van de bevolking de afgelopen jaren
nog steeds gestegen. Een mogelijke verkla
ring is dat velen welvaart blijkbaar relateren
aan het eten van vlees. Iedere dag vlees op
tafel was ooit te duur, maar tegenwoordig
een uiting van welvaart voor ieder. Ook de
Covid-pandemie en een aan overgewicht
lijdende bevolking brengen weinigen tot
nadenken. Mevr. Pijpeling geeft aan weinig
te zien in allerlei verboden. Blijvende resul
taten boekje alleen als ieder zelf inziet dat
gezonde voeding beter is voor ieder.
Dhr. Erisman betoogt dat 50 van de hui
dige consumptie beter zou zijn, niet alleen
voor ons eigen lichaam, maar veel breder:
stikstof uitstoot, watervervuiling etc. Vlees
is luxe beleving, maar hoe gaat deze bele
ving samen met een gezond milieu om ons
heen?
Het gunstigst kun je insecten eten. 1 Kilo
(plantaardig) voer levert 1 kilo eetbaar in
sect op. Voor kip geldt 2 op 1, vervolgens
varken (5 op 1) en rund ligt nog stukken on
gunstiger. Bij rund maakt het ook veel ver
schil of je gehakt (waarin ook oude melk
koeien verwerkt zijn) eet dan wel een luxe
biefstuk van specifiek daartoe gefokte
vleeskoeien.
Veel veevoer als soja wordt uit andere we
relddelen aangevoerd en voor de teelt zelf
zijn ook veel grondstoffen, landoppervlak,
water en energie nodig. Een veelvoud van
de hoeveelheden die nodig zijn voor de
zelfde hoeveelheid eiwit uit plantaardige
producten.
Verrassend is dat het meeste in onze Ne
derlandse winkels aangeboden vlees komt
uit het buitenland. Zelf minder vlees eten,
heeft op de Nederlandse stikstofhuishou
ding weinig effect. Die huishouding wordt
in hoofdzaak verstoord door de produktie
ten behoeve van onze export.
Opvallend is verder dat gezond voedsel
duurder is dan ongezond junkfood. Vlees
blijkt een produkt voor de elite en allerlei
soorten 'bewerkt' vlees als worst en ham
burgers worden meer gegeten door min
der welgestelden, gepaard gaand met een
groter beroep op gezondheidszorg en een
kortere levensverwachting.
Dat bijsturing via prijsvorming soms
weinig oplevert, zie je bij sigaretten: ze
worden steeds duurder, maar fervente
rokers blijven. Sturing moet leiden tot
bewustwording: minder vlees, minder
zout, minder suiker, meer groente. En
erop blijven hameren, want een actie van
enkele maanden beklijft niet.
wet Wem Tah
PROF. DR. 1U. ERKI1AN
Een vergelijkbare bewustwording geldt
niet alleen de samenstelling van ons voed
selpakket, maar ook waar het geprodu
ceerd wordt. Mevr. Pijpelink vertelt dat als
ze naar Middelburg rijdt, ze de ene boom
gaard na de andere passeert; toch impor
teert men appels uit Chili.
70 van ons voedsel komt uit het buiten
land, terwijl we 80 van het door ons ge
produceerde voedsel exporteren. We zou
den moet nastreven kringlopen te sluiten,
dus voor zover mogelijk zelfvoorzienend te
zijn. Ingeval iets niet regionaal beschikbaar
is, beperk je dan tot Europese markten. Dan
moet het in ieder geval niet door het Suez-
kanaal of uit Zuid-Amerika komen.
Het zicht op werkelijke kosten blijft meest
al buiten beeld, want ze slaan ergens an
ders neer. De prijs van een hamburger is
bekend, maar de kosten van ons gezond
heidsstelsel rijzen de pan uit en komen net
als de vervuiling door stikstof ten laste van
de algemene middelen. Het is nog steeds
niet de vervuiler die betaalt.
Dhr. Erisman wijst erop dat ons voedsel de
afgelopen decennia steeds goedkoper is
geworden. Waar in 1960 30 van het ge
zinsinkomen besteed werd aan voeding
en 16 in 2011, besteden we nu 10 aan
voedsel en blijft 90 over voor zaken als
wonen, kleding en reizen.
Als je alle nevenkosten zou meenemen,
zou de nieuwe verhouding op rond 20/80
terechtkomen. Melk zou dan per liter van
1 naar 1,40 gaan, maar vlees moet mis
schien wel 50 in prijs omhoog.
De vraag rijst of het niet veel verstandiger
is gezond voedsel goedkoper te maken
en dit te compenseren met hogere prij
zen voor ongezonde produkten. Zo blijft
goed voedsel betaalbaar voor iedereen.
Het doortastend beprijzen van CO2 zal vol
gens dhr. Erisman trouwens ook leiden tot
een flinke verschuiving in een gezondere
richting.
Dhr. Erisman merkt nog op dat het onjuist
is alle problemen aan de agrarische sec
tor toe te schrijven. Na de Tweede Wereld
oorlog heeft deze sector er op bewonde
renswaardige wijze voor gezorgd ieder van
goed, gezond, voldoende en goedkoop
voedsel te voorzien en de exportwinsten
hebben heel Nederland doen meeprofi
teren. Nu iedereen begint in te zien dat
onze export geleid heeft tot een forse da
ling van onze biodiversiteit, is het voor
deze sector een hard gelag erop gewezen
te worden, dat successen uit het verleden
niet langer de successen voor de toekomst
zijn: hoog tijd de bakens te verzetten.
En dat kunnen ze niet alleen.
Niet alleen de stikstofcrisis schreeuwt om
een oplossing; voor 2027 komt nog meer
op ons af: de Europese Kaderrichtlijn Wa
ter. Onze oppervlaktewateren worden
door mensen gebruikt voor recreatie, als
vaarwater of voor drinkwater, terwijl het
tevens habitat verschaft aan planten en
dieren. Vanaf 2027 worden harde eisen ge
steld aan de hoeveelheid verontreinigende
stoffen die mogen vóórkomen in ons wa
ter. En dat geldt niet alleen voor de haven
van Antwerpen.
Mevr. Pijpelink gaat nader in op de rol van
de politiek. Men is gekozen voor 4 jaar, ter
wijl voor het welbevinden van kinderen
en kleinkinderen voor decennia beslui
ten moeten worden genomen. De politiek
moet zich minder richten op tegemoetko
men aan kortetermijn-deelbelangen, maar
over politieke scheidslijnen heen den
ken. Dat zoiets kan betekenen dat in eigen
vlees gesneden moet worden, is duidelijk.
Ook bedrijven zijn hierbij gebaat. Ze inves
teren op de lange termijn en niemand is
gediend met iedere 4 jaar andere regels.
Zwalkend beleid leidt ertoe dat grote werk
gevers als Dow, Yara en Zeeland Refinary
investeringen opschorten, terwijl voortdu
rend blijven verduurzamen noodzakelijk is.
Het risico dat werkgelegenheid verdwijnt,
is betrekkelijk: veel wordt opgevangen
door nieuwe arbeidsplaatsen bij bouw en
onderhoud van windmolens op zee, ener
gie-transitie en spinoff van allerlei nieuwe
technieken die Nederland overal in de we
reld kan vermarkten.
Nederland is deels afhankelijk van Europa
zoals bij het beperken van toegevoegde sui
kers in voedingsmiddelen en dranken. Toch
kun je als individueel land veel sturen door
een laag BTW-tarief voor gezond voedsel te
hanteren en junk op het allerhoogste tarief.
Dhr. Erisman beschrijft de historische ach
tergrond van de EU-landbouwsubsidies:
kleine boeren een minimumbestaan te ga
randeren. In de recent aangetreden 'oost
blok' - landen is de sector nog traditioneel
gericht en plattelandsontwikkeling speelt
hier een voorname rol. Inmiddels echter
hebben veel 'kleine' boertjes hun grond ver
kocht aan grootboeren die als verdienmo-
del het binnenhalen van Europese subsidies
vooropstellen; van de plattelandsontwikke
ling komt weinig terecht en de plattelands
bevolking blijft even behoeftig of trekt naar
de steden, terwijl het platteland ontvolkt
wordt.
Een derde van de totale Europese begroting,
387 miljard euro, wordt besteed aan land
bouwsubsidies en hiervan is slechts 20% be
schikbaar om vergroening te bevorderen.
Het GLB (Gemeenschappelijk Landbouw Be
leid) zou eigenlijk veel sneller kunnen toe
werken naar een duurzame landbouw, maar
teveel geld verdwijnt aan halfslachtige op
lossingen die gevestigde belangen bescher
men, hiermede vooruitgang frustrerend.
