Kannibalisme in de berm
Awie de Zwart
Wie denkt dat de plantenwereld een vreedzame vegetarische wereld is komt
bedrogen uit. Naast de dagelijkse strijd om het bestaan, het gevecht met concur
rerende planten om de schaarse ruimte, vallen sommige soorten ook letterlijk
ten prooi aan andere plantensoorten.
Planten, die door het ontbreken van blad
groen niet zelf in staat zijn om bepaalde
noodzakelijke stoffen aan te maken, parasi
teren onschuldige andere planten. Hieraan
onttrekken ze de hen ontbrekende stoffen
om zelf te floreren. Een van die parasieten
is Klavervreter.
De naam Klavervreter is veelzeggend. Het
geeft de indruk alsof de plant zijn dagen
slijt met klavers vreten. Met een beetje
nuance is dat ook daadwerkelijk het geval.
Klavervreter is een parasiet die voor zijn
grondstoffen volledig afhankelijk is van zijn
gastheerplant. Vaak vervult Rode klaver de
rol van gastheer maar ook Witte klaver valt
nogal eens ten prooi aan deze ongenode
gast. Zelf is de plant niet in staat de beno
digde grondstoffen te produceren omdat
ze geen bladgroen bezit. In het veld is dat
duidelijk te zien door de geelbruine kleur
van de plant. Planten met bladgroen zijn in
staat tot fotosyntese. Daarbij kan de plant
onder invloed van zonlicht water en kool
stofdioxide omzetten in koolhydraten en
zuurstof. Het eerste product is de grondstof
die de plant nodig heeft om te groeien en
het tweede is een zeer nuttig afvalproduct.
Fataal
Het fijne zaad van de Klavervreter ont
kiemt alleen in de directe nabijheid van
een geschikte gastheer. Meteen na het
kiemen gaat het worteltje op zoek naar de
wortel van de uitverkoren plant en dringt
dan naar binnen. Via deze koppeling ont
trekt de hulpbehoevende plant de beno
digde grondstoffen zoals water, mineralen
en organische stoffen aan zijn gastheer.
Hiermee maakt de plant vervolgens een
ondergrondse knol van waaruit na enkele
maanden tot enkele jaren de bleekbruine
bloeistengels in de voorzomer verschijnen.
Hoewel de Rode of Witte klaver een deel
van zijn grondstoffen moet afstaan aan de
Klavervreter wordt het de gastheer zelden
fataal.
Massaal
Landelijk gezien is Klavervreter een
bedreigde soort waarvan het aantal groei
plaatsen snel achteruit gaat. Reden waarom
de soort al enige tijd op de Rode Lijst staat.
Onze streek geldt als een van de belang
rijke bolwerken van de soort. Met enige
regelmaat kan de parasiet worden aange
troffen in goedbeheerde bloemrijke bermen,
sloottaluds en dijkhellingen. Maar ook in
beweide gebieden kan Klavervreter soms
zeer massaal optreden. Voorwaarde is wel
dat de grasmat niet is vergiftigd met een
overdaad aan gier en kunstmest.
Cultuurvolger
Van oorsprong komt Klavervreter uit Zuid-
Europa en is de plant als cultuurvolger in
onze streken verzeild geraakt. Aangenomen
wordt dat Klavervreter in de 19e eeuw
met klaverzaad is ingevoerd. Het was des
tijds een gevreesd onkruid in Rode klaver
opstanden. Tegenwoordig is de teelt van
Rode klaver grotendeels verdwenen en
daarmee ook veel potentiële groeiplaatsen.
Als alternatief vindt Klavervreter soms
onderdak in velden Witte klaver die als
bodembedekker tegen het onkruid tussen
jonge aanplant zijn ingezaaid.
Kroketten
Klavervreter behoort tot de uitgebreide
familie van de bremrapen die wereldwijd
zo'n 150 soorten omvat. In Nederland is het
aantal soorten beperkt tot negen. Daarvan
is Walstrobremraap, die leeft op Geel wal
stra, de enige andere bremraap die tot voor
kort bij ons in de duinen rond Cadzand
groeide. Daar lijkt hij inmiddels te zijn ver
dwenen. De bekende groeiplaatsen verruig
den sterk nadat het konijnenbestand in de
jaren tachtig en negentig volledig instortte.
Ook werd het oprukkend duinstruweel niet
langer in toom gehouden door deze knaag
dieren. De intrede van de klepelmaaier
langs de duinpaden heeft de soort ook
geen goed gedaan en tot slot moeten we
ook onze trouwe viervoeter (of diens baas
je) een vermanend vingertje toewerpen.
Want bijna dagelijks worden vele kilo's van
het welbekende restproduct achtergelaten
langs de paden. Deze overdadige bemes
ting leidt tot een toename van bramen en
brandnetels omdat zij met graagte "parasi
teren" op deze stikstofrijke kroketten.
Klavervreter (Awie de Zwart