Discussie?
Mag het een zuinig lampje minder zijn?
In het voorjaarsnummer van de Twaalf Ambachten verscheen een artikel
van Kris de Decker, freelance journalist en auteur van Lowtech Magazine
met als titel "Mag het een zuinig lampje minder zijn". Het artikel is eerder
gepubliceerd in nrc-next van 3 maart 2009. Het artikel trok de aandacht
van bestuurslid Sjaak Herman die de redactie heeft gevraagd het in het
blad op te nemen met de bedoeling een discussie met de lezers op gang
te brengen. Eerdere pogingen om discussies met de lezers te krijgen in
dit blad zijn niet erg succesvol geweest. Om de lezers ditmaal tot een
reactie te verleiden heeft Hans van Kuijk, een van de redactieleden, een
aanzet tot een discussie gemaakt.
Hieronder eerst het verhaal van Kris.
In de strijd tegen de klimaatopwarming,
het dreigende energietekort en de eco
nomische crisis worden spaarlampen,
elektrische auto's, windmolens, zonne
panelen, groene gadgets en hogesnel
heidstreinen ingezet. Door het ontwer
pen van zuiniger technologie zouden we
geld, energie en C02 kunnen besparen.
Het te verwachten succes van die
aanpak is twijfelachtig. Ecotechnologie
is duur en dus op de korte termijn niet
voor iedereen weggelegd. Pas op de
langere termijn wordt er geld bespaard.
Een ledlamp mag dan over 30 jaar
bekeken energie en geld besparen, je
legt er nu wel een flinke cent voor op
tafel. Een treinreis duurt niet alleen vier
keer langer dan een vliegtuigtrip, ze
is ook vier keer duurder. Daarbij kost
de fabricatie van ecotechnologie ook
energie en grondstoffen. Zo bleek al dat
er in de stad zo weinig wind is dat een
kleine windmolen op je dak of in de tuin
tijdens zijn levensduur minder energie
oplevert dan de energie om de machine
zelf te maken. Het resultaat is meer
energieverbruik, niet minder.
Gadgets die zelf energie opwekken via
een ingebouwd zonnepaneeltje worden
enthousiast onthaald, maar een zon
necel op een snel verouderend apparaat
zoals een mobiele telefoon zal nooit de
energie terugwinnen die de productie
ervan vroeg. Tien jaar lang dezelfde
telefoon gebruiken richt aanzienlijk min
der schade aan dan elke drie jaar een
nieuw ecotech mobieltje aanschaffen.
Een andere misvatting is dat energiezui
nige technologie per definitie energie
besparing als gevolg heeft. Dat kan wel
eens gebeuren, maar meestal is dat niet
zo. Computers, televisies en automo
toren zijn de afgelopen decennia veel
efficiënter geworden. Toch neemt het
energieverbruik van die machines nog
altijd toe, door de nog steeds groei
ende behoefte aan capaciteit, vernuft
en snelheid. Energiezuinige motoren
resulteerden niet in zuiniger auto's,
maar vooral in zwaardere en snellere
auto's. De efficiënte Icd-techno/ogie
bracht geen zuiniger televisies, maar
grotere beeldschermen. Gekleurde
ledlampen worden als decoratie met
tienduizenden tegelijk op de gevels van
wolkenkrabbers gekleefddie vervangen
geen gloeilampen, maar introduceren
verlichting waar voorheen geen verlich
ting was.
We kunnen veel meer bereiken zonder
de nieuwste technologie. Het verla
gen van de grootte, het gewicht en de
snelheid van auto's zou een veel groter
effect op het energieverbruik hebben
dan efficiëntere motoren, betere aëro
dynamica en energierecuperatiesyste-
men - een auto heeft acht keer meer
motorvermogen nodig om twee keerzt
snel te rijden. Combineer zo'n lowtech-
maatregel met ecotechnologie en je
winst wordt nog groter. Doe het met
ecotechnologie alleen en er verandert
niets.
Het gemiddelde Nederlandse huishou
den heeft volgens de beste schattingen
29 gloeilampen in huis. Uiteraard kan
het energieverbruik naar beneden dooi
die te vervangen door spaarlampen,
maar het aantal gloeilampen halveren
tot vijftien levert natuurlijk hetzelfde
resultaat op. Iemand die elke avond eei
boek leest bij één gloeilamp verbruikt
veel minder energie dan iemand die 29
spaarlampen heeft ingeschroefd, op
twee zuinige laptops tegelijk werkt en
naar een met zonne-energie opgeladen
muziekspeler luistert. Een verbod op
gloeilampen is dus geen garantie voor
energiebesparing. Een maximum aantal
gloeilampen per huishouden instellen is t
even onzinnig - wat we nodig hebben is
een hoge belasting op fossiele brand
stoffen, grondstoffen en kernenergie.
Dan zou alles vanzelf gaan.
Het Energie Centrum Nederland be
rekende een goed jaar geleden dat er
10.000 gigawattuur elektriciteit per jaai
kan worden bespaard als alle super
markten in Europa simpelweg deuren
op hun koel- en vrieskasten zouden
schroeven. Tienduizend gigawattuur
staat gelijk aan het continu doen bran
den van 19 miljard gloeilampen van 60
watt. Daar kan geen ecotech tegenop.
Niemand haalt het in zijn hoofd om
thuis de koelkast of diepvries een hele
dag open te zetten, maar in supermark
ten is het de normaalste zaak van de
wereld.
Duizenden kleine apparaten die op bat
terijen of op elektriciteit werken, zoudei
ook kunnen worden aangedreven met
een kleine krachtinspanning. Voor
de jongsten onder ons: een fietslicht
werd niet altijd gevoed met batterijen,
maar via een dynamo. Hebben we die
automatische blikopener echt nodig?
Kunnen we de raampjes van onze auto
echt niet manueel opendraaien? We
automatiseren zelfs de kleinste fysieke
handelingen, terwijl we ondertussen
roepen dat het energieverbruik omlaag
moet.
