Lichthinder
Op de infoavond van't Duumpje in
januari gaf Luc van Beijsterveldt een
korte presentatie over een voor
bijna iederen volslagen nieuw
onderwerp: lichthinder.
In het onderstaande artikel heeft de
redactie voor u uit het door Luc bij
eengesprokkeld materiaal een arti
kel samengesteld.
Inleiding
Verlichting is een van de meest
dramatische veranderingen in
ons milieu. Assimilatielampen in
kassen, wegverlichting, witver-
lichte tennisbanen, laserbundels
op monumentengevels en neon
reclames langs iedere snelweg.
Licht lijkt een onlosmakelijk bijef
fect van de verstedelijking en de
24-uurs-economie.
Wie 's nachts sterren wil zien, zal
de stad uit moeten. Veel plaatsen
zijn omgeven met het zogenaam
de Aurora Metropolis dat het
zicht op de duisternis verstoort.
Maar ook op het platteland rukt
de lichtterreur op. In een geïndu
strialiseerd gebied als West-
Europa is het nagenoeg onmoge
lijk om nog plekjes te vinden
waar de hemel echt donker is.
Jaarlijks worden miljoenen gul
dens verspild door inefficiënte
verlichting. Slecht afgeschermde
lichtbronnen veroorzaken veel
stoorlicht dat niet op de wegen
of straten valt, maar omhoog
straalt en hooguit de onderkant
van overvliegende vliegtuigen
verlicht. Aangezien voor elektri
sche verlichting fossiele brand
stoffen worden opgestookt,
betekent dit ook een ongewens
te uitstoot van kooldioxyde in de
atmosfeer. Lichtvervuiling vormt,
net zo goed als lawaai en stank,
een aanslag op het milieu.
Luc van Beijsterveldt
Naast economische en ecologi
sche schade, kent lichtvervuiling
ook ethische en esthetische
bezwaren. De nacht is een werel
derfgoed dat op dit moment
steeds meer wordt bedreigd door
de almaar oprukkende openbare-
en privé-verlichting. Bovendien is
het nachtelijk duister een esthe
tisch waardevol bezit, dat niet
zomaar mag worden opgeofferd
aan verloren licht.
Veroorzakers
Als 's avonds de lichten worden
ontstoken, ontvouwt zich een
stralende landkaart over het
aardoppervlak. In Europa zijn de
industriegebieden in Engeland en
in het westen van Duitsland het
felst verlicht. Ook de Randstad
springt onmiddellijk in het oog.
Frankrijk en Spanje daarentegen
zijn verrassend donker. Dat komt
doordat pleinen en straten daar
veel minder worden verlicht.
Bovendien wordt daar geen hel
der wit licht voor straatverlich
ting gebruikt, maar een zwak-
gloeiend geel licht.
Nederland kent sinds de 17e
eeuw openbare verlichting. Het
begon met olielantaarns en ont
wikkelde zich via gas- en elektri
sche lampen tot de huidige natri
um- en kwikverlichting. Deze
kwikdamp- of lagedruknatrium-
lampen geven een 'vriendelijk',
zwakgloeiend, geel-oranje licht.
Dit wordt op de rijkswegen al
gebruikt, maar binnen de
bebouwde kom overheerst het
witte licht.
Niet alleen straatverlichting ver
oorzaakt stoorlicht. Ook lichtre
clame, stadionlampen, glastuin
bouw, bedrijfsterreinen, luchtha
vens, disco-schijnwerpers, bouw
lampen, laserstralen, industriege
bieden, sportterreinverlichting en
verlichting van openbare gebou
wen en monumenten dragen bij
aan de oververlichting van de
nacht. Verlichting is vaak bedoeld
als reclame, maar in een energie-
bewuste maatschappij is het anti
reclame.
In 2000 verzetten de gemeente
en bewoners van Sirjansland zich
tegen de plaatselijke tuinbou
wers die hun kassen nachtelijk
wilden verlichten. Er werd een
totaalverbod op deze zogenaam
de assimilatie-belichting geëist.
De bewoners vroegen verder om
een Milieu Effect Rapportage
(MER) over het bestemmingsplan
dat volgens hen de tuinbouwers
"onbeperkt in de gelegenheid
stelt het landschap met licht te
vervuilen. Straks kunnen we 's
nachts de krant lezen", aldus een
van de bewoners.
Slachtoffers
Dieren
Een teveel aan licht stoort nacht
dieren in hun winterslaap. Ze
schuwen fel verlichte plaatsen
waardoor hun leefgebied ver
snipperd raakt. Op die manier
raken deze dieren vaak terugge
drongen in een steeds kleiner
wordend leefgebied. Hun jacht
gebied raakt sneller uitgeput,
wat hun overlevingskansen niet
ten goede komt. Bepaalde popu
laties raken door het overvloedi
ge kunstlicht geïsoleerd. Nieuwe
snelwegverlichting betekent een
extra barrière voor ondernemen
de dieren en lijkt tegenstrijdig
met de investeringen in de 'ont-
snippering' van het landschap
door aanleg van dassentunnels
en ecoducten. Britse vogellief
hebbers, verenigd in de British
Trust for Ornithology, rapporteer
den dat duizenden roodborstjes
uit hun ritme zijn. In plaats van
te zingen tegen het krieken van
de dag, houden zij nu nachtelijke
serenades op plaatsen waar de
duisternis is omgetoverd tot een
soort stadsschemering.
Planten
De fotosynthese van planten
wordt gestuurd door licht.
Sommige planten kunnen niet
groeien onder een continue
belichting. Andere planten verto
nen groeiafwijkingen. Het kie
men, de bestuiving en het bloei
en van de plant worden door een
teveel aan licht in de war
gestuurd. Voorbeelden zijn o.a.
hopplanten langs een verlichte
weg die minder opbrengst leve
ren, bomen bij verlichtingspalen
die in de winter bladeren blijven
dragen en de vorming van aigen
in grotten waar verlichting is
geplaatst.
10 't duumpje 2-2003