De Eikelmuis definitief in Zeeuws-Vlaanderen?
9
Tijdens de paddestoelenexcursie (zie
verslagin het bos van Erasmus werd
op 18 oktober 1998 een bijzondere
vondst gedaan.
Op zoek naar schimmels en verborgen
paddestoelen werden her en der dode
stukken hout opgelicht. Vanonder een
van de verwijderde takken schoot in
een flits iets weg en verdween onder
een naburige tak. Een muis werd
geopperd, of misschien een kikker?
De geïnteresseerden verzamelden zich
onder leiding van de ook aanwezige
zoogdierspecialist Luciën Boerjan bij
het stuk hout. Voorzichtig werd de tak
opgetild. Het bleef even stil, maar toen
maakte het beestje zich uit de voeten.
Binnen luttele seconden was het in een
nabije holte verdwenen en liet zich
wijselijk niet meer zien. De toeschou
wers in verwarring achterlatend. Wat
hadden ze gezien?
Een muis? Ja, zoveel was zeker. Maar
welke? Luciën was licht euforisch. Het
springerige loopje, de lange staart met
donkere pluim en het donkere masker
rond de ogen die hij in de flits dacht te
hebben gezien, deden hem vermoeden
dat het hier niet ging om zomaar een
muisje. De kenmerken kwamen erg
overeen met die van de Eikelmuis. Om
te controleren of hij inderdaad gezien
had, wat hij dacht te hebben gezien,
raadpleegde hij enkele omstanders die
het beestje ook hadden gezien. Deze
bevestigden zijn waarneming waarmee
de conclusie kon worden getrokken
dat wij die middag zeer waarschijnlijk
de zeldzame Eikelmuis hadden gezien.
Hieronder volgt een klein verslag over
de Eikelmuis. Wat is het voor een
muis, waar leeft hij van en wat is zijn
verspreidingsgebied.
De Eikelmuis
De Eikelmuis, ook wel Tuinslaapmuis
genoemd, is groter dan de bekende
Huismuis. De kopromplengte (totale
lengte zonder staart) bedraagt 10 tot
17 cm. De lengte van de staart varieert
tussen 9 en 14 cm.
De bovenzijde van het lichaam is grijs
tot kaneelbruin en is scherp afgesne
den van de witte onderzijde. Dit kleu-
renpatroon loopt door in de staart. Het
uiteinde van de staart, de pluim, is
zwart. Kenmerkend is het zwarte mas
ker rond de ogen dat doorloopt tot
achter de relatief grote oren.
Biotoop
De Eikelmuis komt voor in gemengde
loofbossen, naaldhout, akkers, boom
gaarden, voorraadschuren en andere
gebouwen. Daarbij is de aanwezigheid
van rotsen, muren en andere stenige
objecten volgens enkele auteurs essen
tieel.
Voor het maken van een nest maakt de
Eikelmuis gebruik van verlaten eek
hoorn- en vogelnesten. Soms bouwen
ze hun nest in boomholtes, tussen
muren of in nestkasten. Het nest is
bolvormig en bekleed met mos, haren
en veren. Door de vorm en materiaal
keuze lijkt het erg op het nest van het
winterkoninkje (Duumpje).
Leefwijze
De Eikelmuis is vooral actief na zons
ondergang. In een straal van 200 tot
300 meter rondom het nest wordt naar
voedsel gezocht. Dit bestaat uit zaden,
knoppen en bladeren. Maar ook insec
ten en slakken staan op het menu.
Uitzonderlijk worden zelfs kleine
zoogdieren en jonge zangvogeltjes
verorberd. Rond oktober zoekt de
muis een veilige plek op voor de win
terslaap. Deze rustperiode duurt tot in
april.
Verspreiding
Nederland bevind zich juist aan de
noordelijk rand van het verspreidings
gebied van de Eikelmuis. Alleen in
Zuid-Limburg komen enkele popula
ties voor. Elders in Nederland ont
breekt de soort. Wel zijn er in het ver
leden meldingen geweest uit
Wageningen (1972), Nijverdal (1976)
en Winterswijk (1977). Vermoedelijk
ging het hier om aangevoerde beesten.
Vlaanderen
In Vlaanderen doet de Eikelmuis het
goed. Door zijn gedrag als cultuurvol
ger weet hij zijn verspreidingsgebied
uit te breiden in noordelijke richting.
Langs de kust is de Eikelmuis in min
der dan 10 jaar opgerukt van achter de
Ijzer via Oostende en Zeebrugge naar
de Zwinbosjes bij Knokke. Op deze
laatste locatie zijn in 1992 2 exempla
ren waargenomen.
West-Zeeuws- Vlaanderen
In West-Zeeuws-Vlaanderen is de Ei
kelmuis voorzover bekend nog maar
éénmaal waargenomen. In een eerder
artikel in 't Duumpje (maart 1993)
maakt Rob van Westrienen melding
van een vondst in Schoondijke date
rend uit het najaar van 1990. De muis
werd slapend aangetroffen in een zak
met hamstervoer.
Conclusie
Gezien de recente uitbreiding van de
Eikelmuis langs de Belgische kust, de
vondst in Schoondijke en de waarne
ming in het bos van Erasmus is het
goed mogelijk dat de Eikelmuis zich
inmiddels heeft gevestigd in onze
streek.
Natuurlijk: het zijn maar een beperkt
aantal waarnemingen. Daarom zou het
interessant zijn om bijvoorbeeld in het
Erasmusbos een onderzoek te doen
met "life traps". Met deze loopvallen,
waarmee de muizen met behulp van
lokaas levend worden gevangen (en
teruggezet!), kan de Eikelmuis worden
opgespoord.
Awie de Zwart, November 1998.
Literatuur
Lange, R. et al., 1994. Zoogdieren van
West-Europa. KNNV, Utrecht.
Broekhuizen, S. et al., 1992. Atlas van
de Nederlandse zoogdieren.
KNNV, Utrecht.
Westrienen, R. van, 1993.
Eikelmuis en vos in West-Zeeuws-
Vlaanderen?
't Duumpje.