haar kalf in haar borstvinnen droeg,
tegen haar borst of onder haar kop. De
baby rolt als een vat door het water en
ligt meer op zijn zij of rug dan op z'n
buik; maar de moeder zet hem weer
met de goede kant naar boven en
houdt z'n kop boven water."
In Amerika is men enorm bezorgd om
het voortbestaan van dergelijke baaien
en lagunes. Ook daar nemen toene
mende recreatie en bebouwing steeds
'gekkere vormen aan. Walvissen moe
ten in deze kraamkamers absoluut
alleen kunnen zijn. De minste versto
ring brengt direct stress met zich mee,
waardoor moeders wel eens andere
plaatsen opzoeken en hun baby's in de
steek laten.
Tot zover het relaas van Jan Knupker.
walvissoort die hier normaliter niet
voorkomt. Haar zwemgebieden bevin
den zich in de Atlantische en Indische
Oceaan. Stormen zouden hun sonar-
zintuig in de war gebracht hebben, en
als een walvis eenmaal in aanraking
komt met de bodem, ervaart hij dit als
een hindernis die hij wil overbruggen,
alleen wordt het dier op die manier
steeds verder de kusten opgestuwd.
Dat er zoveel potvissen gestrand zijn,
is misschien ook te verklaren door zijn
sociale gehechtheid aan familie en
groep. Ze zullen een soortgenoot in
angst of gevaar nooit alleen laten,
maar er integendeel alles aan doen om
hem te redden, zelfs als ze zelf moeten
sterven. Er zijn voorbeelden in de lite
ratuur beschreven, waarbij potvissen
een gevangen dier uit de groep pro-
In een rapport van het Center For
Coastal Studies te Massachusetts van
1987 staat ook een triest verhaal van
deze soort, de buitrug. In enkele
maanden tijd spoelden 13 dode wal
vissen aan, allemaal bij naam bekend
bij de onderzoekers. Ze bleken vergif
tigd door het voedsel dat ze met ton
nen naar binnen werkten; de makreel.
Deze bleek op zijn beurt weer vergif
tigd door het eten van plankton. Er
zijn periodes waarin dit plankton
'bloeit', het vermenigvuldigt zich zeer
snel. In bepaalde omstandigheden
wordt dan een soort toxine (gif) gepro
duceerd. wat er dus toe leidde dat hier
de makreel en tevens de walvis werd
gedood.
Dat deze abnormale 'bloei' gestimu
leerd wordt door een overmaat aan
fosfaten, zal iedereen ondertussen wel
bekend zijn.
En wat is de oorzaak van de massale
vissterfte van de potvis op onze
Noordeuropese kusten Het is een
beerden terug te krijgen door bij de
mens die hiermee bezig was allerlei
trucs toe te passen.
Een walvis op het droge sterft zeer
snel: hij is niet sterk genoeg om adem
te halen. Zijn skelet is niet in staat het
gewicht van zijn spieren en speklaag
op het vasteland te dragen, hoewel hij
daar in het water geen enkele moeite
mee heeft. Onderzoeken toonden
ondertussen aan dat alle gestrande pot
vissen zwaar vergiftigd waren met o.a.
zware metalen en PAK's en daardoor
ook wellicht in zeer slechte conditie
verkeerden.
Eens te meer is dit zeezoogdier hel
kind van onze menselijke rekening: in
het verleden werd de soort voor con
sumptie erg zwaar bejaagd, vooral in
de twintigse eeuw, terwijl haar nu
door onze wereldwijde milieuvervui
ling een hachelijke toekomst wacht.
De vroegere bevissing had diverse
oorzaken. Het meeste geld werd opge
bracht door de grijze amber, niet te
verwarren met de barnsteen, die geel
van kleur is. Deze stof vindt men in de
darmen van een potvis. Bij openen van
de ingewanden verspreidt deze sub
stantie een onaangename geur, die
later verandert in die van muskus. Nu
nog wordt ze gebruikt bij het maken
van parfums. Amber komt voor in de
bek van de kraak, een reuze-inktvis, en
het geliefde voedsel van de potvis.
Deze vangt hij door soms heel diep te
duiken, 1500 voet en dieper en de
bodem te doorwoelen. De reuze-inkt
vis kan tot 10 meter lang worden en is
ontzettend sterk. Soms is het dan ook
een waar gevecht onder water, waarbij
de zuignappen vaak wonden veroorza
ken aan de huid van de potvis. Om de
inktvis op te sporen, gebruikt de potvis
zijn sonar-zintuig. Bij de potvis zijn de
laagste sonarfrequenties van alle wal
vissen gemeten. De hoge frequenties
gebruikt hij voor communicatie. De
potvis is een tandwalvis en kan daar
door ook zulke grote prooien de baas.
Andere soorten beschikken over de
bekende 'baleinen' en voeden zich
hoofdzakelijk met plankton.
Ik heb geen afscheid genomen van de
dode potvis. Zijn trieste stranding zal
wel een golf luchtvervuiling veroor
zaakt hebben: al die mensen die met
de auto in de file stonden aan te schui
ven...
Frieda Pillen.
Tekeningen: Awie de Zwart.
Foto: Jan Knupker
9
