lingering is uitgedempt.
De ervaringen die zijn opgedaan bij het leggen
van de blokkenmatten voor de bodembescher
ming met de mattenlegponton 'DOS I' wezen
uit dat de mat met een zijdelingse nauw
keurigheid van ongeveer een meter neer
gelegd kon worden. Wanneer men hiermee
rekening houdt, en ook met de onzekerheid die
schuilt in de positie van de ligging in het
horizontale vlak van de mat, dan kan men
afleiden dat de zuigmond met een nauwkeurig
heid van 0,5 m langs een theoretische rechte
lijn verhaald moet kunnen worden, terwijl de
achterzijde van de ponton niet meer dan 1,0 m
mag afwijken (figuur 1). De vraag was nu: hoe
kan men dit met behulp van lieren bewerkstelli
gen?
De nauwkeurigheidseisen waren zo hoog, en
de risico's bij overschrijding van deze normen
zo groot, dat de ontwerpers zich toen met
enige bezorgdheid begonnen af te vragen of de
bedieningsmensen wel tijdig en met voldoende
nzicht het grote aantal stuurcommando's naar
de verhaallieren zouden kunnen uitbrengen,
zooral in de kritische fase van het simultaan
zlakzuigen en matleggen. Dit leidde tot een
uitgebreide studie naar de mogelijkheden van
automatisering van het verhaalsysteem. Deze
studie is verricht door deskundigen van
Dosbouw, de Technische Hogeschool te Delft,
TNO en de Rijkswaterstaat. Wat zijn mogelijke
verhaalsystemen?
De eenvoudigste regeling is die waarbij de
schipper iedere lier afzonderlijk kan bedienen.
Die mogelijkheid is op iedere verankerde
aonton aanwezig, voor eenvoudige manoeu
vres. Het liersysteem van de Cardium is echter
aen systeem met acht draden - twee aan
edere kant van de rechthoekige ponton en
het is niet mogelijk om gelijktijdig acht lieren
zo te bedienen dat de resulterende beweging
aen rechte lijn wordt.
De meer ontwikkelde verhaalsystemen
verschillen in de mate waarin ze geautomati
seerd zijn. Om te beginnen bespreken we het
systeem met de gecombineerde handbediening
figuur 2).
Hierbij worden alle verhaalacties uitgevoerd
net drie knoppen: één voor verplaatsingen
/oor- of achterwaarts (knop X), één voor
otaties rond de midden-achterkant van de
ronton, waarbij het voorschip zich zijwaarts
erplaatst (knop Yv), en één voor rotaties rond
e middenvoorzijde en verplaatsing van het
chterschip (knop Ya). Positieve commando's
an de bestuurder worden in de schakelkast
acombineerd; daar worden ook de lieren die
ametraal tegenover de aangestuurde lieren
s san automatisch op een constante kracht
gezet die vooraf is ingesteld door middel van
de 'constant tension'-knoppen.
Het systeem met semi-automatische handbedie
ning zien we in figuur 3.
Ook hier bedient de bestuurder 3 knoppen,
zoals hiervoor omschreven. Maar nu beschikt
men over een computer, die voortdurend
berekent hoe die snelheidscommando's
omgezet moeten worden in snelheidscomman
do's voor elk van de acht lieren, en die het
uitzenden van de stuursignalen verzorgt.
Bovendien maakt dit systeem het mogelijk om
de draadkrachtgrenzen te bewaken.
Voor de bestuurder is het vol-automatische
verhaalsysteem natuurlijk het eenvoudigst
(figuur 4).
Hierbij geeft de bestuurder van tevoren aan de
automaat de gewenste verhaallijn en -snelheid
op; het schip wordt dan automatisch bestuurd.
Ook worden eventuele afwijkingen van de
ideale lijn, geregistreerd met een nauwkeurig
positie-meetsysteem, door de automaat
gecorrigeerd met inachtneming van de dynami
ca van het systeem. De bestuurder kan wel, ter
correctie van het legproces, tussentijds de
automaat opdragen de positie van het achter
schip te wijzigen, als dat voor de positie van de
mat nodig is. Dit gebeurt dan zonder dat de
zuigmond van de ideale lijn afwijkt.
Een uitvoerige afweging, waartoe ook een
aantal off-shore deskundigen hebben bijgedra
gen, leidde tot de conclusie dat met het
handbediende verhaalsysteem de vereiste
nauwkeurigheid niet gehaald zou kunnen
worden. De voorkeur ging duidelijk uit naar het
vol-automatische systeem, waarbij de kans op
menselijke fouten zo gering mogelijk is. Echter,
het ontwerpen en bouwen van een dergelijk
systeem zou te veel tijd in beslag nemen:
daarom is toch gekozen voor een veel sneller
te realiseren half-automatisch verhaalsysteem.
293
