laag naar dit diepste pakket toe te voeren,
teneinde geen wateruittreding op de binnenta-
luds van de bouwput te veroorzaken. Daarvoor
werden dicht bij de bemalingsputten zandpalen
aangebracht. In een bepaald stramien werden
in 4 rijen, op afstanden van 3 meter onderling,
boorgaten gemaakt die met goed waterdoorla-
tend, grof zandmateriaal werden gevuld over
een hoogte van maaiveld tot N.A.P. -20 m.
Hiermee werd de genoemde semi-permeabele
laag doorboord en nu kon het grondwater uit
het bovenpakket zo veel mogelijk naar het
dieper bemalen zandpakket stromen. Hiermee
werd tevens voorkomen dat het bovenste
zandpakket apart bemalen moest worden.
Vanwege de semi-permeabele laag, zo bleek
later uit de grondwaterregistraties, gingen de
twee zandpakketten hun eigen grondwaterstijg-
hoogte voeren. Er konden zelfs plaatselijk twee
verschillende vrije grondwaterspiegels optre
den, één in het bovenste en één in het onderste
zandpakket. De weerstandswaarde van de
semi-permeabele laag, bleek uit de grondwater-
stijghoogteregistraties, verschilde nogal tussen
de west- en oostkant van de bouwput; aan
de oost- en noordzijde van de bouwput was de
stijghoogte veel groter dan elders.
Dat er geen aanvullende aparte bemaling in het
bovenpakket nodig was kan inderdaad mede
een gevolg van de goede werking van de
zandpalen zijn geweest, maar zekerheid is
daarover niet verkregen omdat de weerstands-
waarde van de semi-permeabele laag op vele
plaatsen meeviel, zodat ook via deze laag over
een grote breedte toch wel watertransport naar
beneden mogelijk bleek. Of het grondwater
transport dan via deze semi-permeabele laag
of via de zandpalen geschiedde, is niet duidelijk
uit te maken.
De niet-stationaire fase
Voorafgaand aan de start van de bemaling
werd eerst gedurende enkele dagen zeer
frequent de grondwaterstijghoogte in de
peilbuizen waargenomen. Dit had tot doel de
getijdoorwerking of getijdemping ter plaatse
van de peilfilters nauwkeurig te onderzoeken.
Met de gevonden maat voor de getij-invloed
kon men in de latere registraties bij het tijdstip
van meten rekening houden. Uit de voorwaar
nemingen bleek al duidelijk een verschil in
getijdemping tussen de meetpunten in het
bovenste en die in het onderste te bemalen
zandpakket. Dit verschil wordt veroorzaakt door
de semi-permeabele tussenlaag.
Het bovenpakket bevat freatisch water en
daardoor is de getijdemping erin sterker; in dit
bovenpakket werd nog slechts een getij-ampli
tude gemeten tussen 3 a 10% van het werkelijke
getij. Het diepe zandpakket bevat semi-span-
ningswater; het grondwater zit in dit pakket als
het ware meer opgesloten en volgt daardoor
de getij-invloed meer dan in het bovenpakket;
in dit diepe zandpakket werden nog getij-ampli
tudes gemeten van 15 a 25%.
Uit de voorwaarnemingen bleek bovendien het
sterk afgevlakte karakter van de laagwaterperi-
ode ter plaatse van de peilfilters; het laag-water
ijlt als het ware sterk na en is opmerkelijk
gedempt. Dit wordt veroorzaakt door de
langgerekte vlakke vooroevers buiten de
ringdijken. De bouwput is immers aangelegd
op de natuurlijk gevormde Plaat van de Vliet,
die zich ver uitstrekt. De getijbeweging reikt
alleen gedurende de hoogwater-periode tot
aan de buitenteen van de ringdijk. In de
laagwater-periode vallen de zandplaten over
een grote lengte droog. Het grondwater in de
hoge vooroevers kan gedurende de laagwater-
periode niet snel genoeg naar de ver weg
gelegen geulen wegstromen en zo blijft een
verhoogd grondwaterniveau gelden als
randvoorwaarde voor de grondwater-stroming
van en naar de bouwput; er ontstaat een op
laagwater afgekapte getijkromme waarvan
bovendien de middenstand 40 tot 70 cm hoger
ligt dan normaal.
Op 6 april 1979 werd de bronbemaling op de
bouwput gestart. Er werden frequent grondwa
terpeilingen uitgevoerd om de start zo goed
mogelijk te volgen. Deze start-meetcyclus werd
tijdelijk doorbroken toen op 7 april moest
worden geconstateerd dat de buitenteen met
vooroeverbestorting plaatselijk te ernstig door
de uitstortende waterstraal werd aangetast; de
bronnering moest gedurende een weekend
gedeeltelijk worden stopgezet. Na reparatie en
387
