Oosterschelde: van conflict tot
compromis
Dit is het verhaal van de maatschappelijke en
politieke tegenwind die het deltaplan in zijn
laatste fase van uitvoering - de afsluiting van
de negen kilometer brede Oosterschelde-
monding - te verduren kreeg. De deltapro
jecten in het Veerse Gat, de Grevelingen, het
Volkerak, het Haringvliet, het Brouwershavense
Gat: stuk voor stuk waren het karweien
waarbij het vooral ging om de technische
prestatie. Op een enkele tegenslag na ver
liepen ze vlekkeloos. Met de ervaring,
opgedaan bij de ene operatie deden rijks
waterstaat en de aannemers een volgende keer
hun voordeel. De afsluiting van de Ooster
schelde was voor het laatst bewaard,
doodeenvoudig omdat het om het grootste,
ingewikkeldste en meest riskante onderdeel
van het deltaplan ging. In de aanloop naar dit
sluitstuk van de hele onderneming leek het
erop dat het allemaal haast even routinematig
zou gaan. Maar dat pakte anders uit. De
Oosterschelde-afsluiting raakte op de grens
van de jaren 1960-70 steeds minder een zaak
van uitsluitend technici en steeds meer een
voorwerp, waaraan een geheel nieuwe ont
wikkeling in denken, maatschappelijk handelen
en politiek bedrijven werd getoetst. Een
periode van systematisch (en dus vaak
rechtlijnig) doorredeneren langs een tiental
jaren tevoren uitgezette lijnen voor het
totaalplan, naderde zijn eind. Voorzichtige
kritiek op het project, aanvankelijk van de
kant van enkelingen, groeide uit tot agressieve
tegenstand, veranderde gaandeweg in serieuze
twijfel aan de doelstelling ervan en kreeg
tenslotte het karakter van sterke politieke druk.
In die sfeer ontwikkelde het eerst wat
onderschatte briesje onderweg naar de
volledige afsluiting van de Oosterschelde zich
tot een zo serieuze handicap, dat de koers
van het beleid moest worden verlegd. De
route naar vrijwel volledige veiligheid tegen
stormvloeden in het zuidwesten van Neder
land bleek er niet langer een van de rechte
lijn tussen twee punten. Het was een lijn
geworden met mogelijkheden voor afwij
kingen naar belangen die tot dan toe veel
minder hadden meegespeeld: bijvoorbeeld
naar behoud van natuur- en landschapsbe
scherming, naar gewijzigde milieuwaarden.
Gevolg van de extra aandacht in die rich
tingen: een compromis in de vorm van een
doorlaatbare dam. Veel duurder, aanzienlijk
later klaar, nóg ingewikkelder om te bouwen,
maar wèl met het voordeel dat aan een reeks
in omvang en aantal groeiende bezwaren wa;
tegemoet gekomen. Alleen, dat compromis
kwam pas op tafel op het hoogtepunt van eer
ernstig conflict tussen partijen die alle het
beste met de toekomst van de Oosterschelde
op het oog hadden.
Meer dan tien jaar hebben voorstanders van
een geheel open Oosterschelde met ver
hoging van de bestaande dijken in hun
opvattingen haaks gestaan tegenover de
verdedigers van de grondgedachte in het
deltaplan: de veiligheid voor het achter
liggende gebied is het best te bereiken via
afsluiting van de zeegaten, via rigoureuze
verkorting van de kust. Al die tijd had het er
ook de schijn van, dat er alleen die twee
mogelijkheden waren. En dus polariseerden
de partijen in het conflict erop los. Reeksen
congressen, conferenties, studiedagen, sym
posia, protest-acties, open brieven, pam
fletten, demonstraties, debatten in Zeelands
provinciale staten en in 's lands parlement
zijn in die periode besteed aan de tweespalt
over de Oosterschelde. Lange tijd stond bij
al die gelegenheden de uitkomst tevoren va: L
Het resultaat van al dat gecamoufleerde en
openlijke rumoer was vaak alleen maar dat ce
standpunten zich nog verder verhardden. Pa;
toen er zicht kwam op een tussenoplossing
en de politieke wil aanwezig bleek om
daaraan een hoge prioriteit te geven werd d
sfeer op het kruispunt van de wegen milder
en konden de obstakels in de verhitte
Oosterschelde-oorlog worden geslecht.
1967
Voor een eerste serieuze poging om
misverstanden uit de weg te ruimen, goede
bedoelingen van weerskanten te onder
strepen en de zaak waar het tenslotte
allemaal om draaide ('het beste voor de
126
