nder de kosten verstaat men de additionele
isten die nodig zijn om ieder alternatief te
rwezenlijken, uitgedrukt in geld, hulpmidde-
n of personeel, In ons voorbeeld: voor meer
>ntrole op het naleven van de verkeersregels
oet men politieagenten aan het werk zetten,
?n schaarse categorie, die anders ter be-
hikking zou zijn om de misdaad te be
rijden.
3 maatstaf is een uitdrukking voor de schaal
e aangeeft in hoeverre de doelstelling wordt
reikt. Als de doelstelling in ons voorbeeld
u zijn het verminderen van het aantal ver-
:3rsslachtoffers, dan zou de juiste maat
n het aantal gespaarde levens. De plaats
n ieder alternatief moet dan op deze schaal
orden bepaald. Een alternatief als 'strenge
"itrole gedurende een jaar op de maximum-
elheid' zou op deze schaal een score van
i qrotere doelen breder
diepte'-. gebied
van detail besluitvorming
overweging
beleidsanalyse
'."systeem engineering".-'
bijv": geintegreerd damont'werp
"component engineering"
bijv: caisson ontwerp
onderzoeken ontwikkeling
bijv: grondmëqhanisch onderzoek
izend halen als het effect bestond in dui-
nd gespaarde levens.
■t criterium is een beslissingsformule die
ngeeft welke combinaties van kosten en
reikt effect een alternatief het aantrekke-
'<st maken. Een gebruikelijk criterium is het
aximaliseren van het bereikte effect voor
sn vast kostenniveau. Het criterium van
laximaal effect tegen minimale kosten is ver-
idelijk, maar jammer genoeg onmogelijk,
et model of de modellen vormen niet anders
an de middelen waarmee we het effect en
e kosten van de verschillende alternatieven
oorspellen. Het gebruik van een enkel model
f een serie van modellen voor een bepaald
'obleem wordt uitsluitend bepaald door de
omplexiteit ervan.
e ervaring heeft geleerd dat een analytisch
aslissingsmodel voor complexe problemen
absoluut onontbeerlijk is. Het wordt erg
moeilijk goede beslissingen te nemen, laat
staan de best mogelijke, als doelstellingen en
criteria verward worden en er een diffuus
beeld ontstaat van de relatie tussen de kosten
en het bereikte effect. Fig. 2 laat zien hoe de
verschillende elementen van dit beslissings
raamwerk worden gecombineerd om de alter
natieven op volgorde van verkiesbaarheid te
krijgen. Er blijkt ook uit hoe belangrijk model
len voor de beleidsanalyse zijn en hoe
centraal de functie is die zij hierin vervullen.
Een model is een afbeelding van de werke
lijkheid. Het omvat de met betrekking tot het
onderzochte probleem meest relevante fac
toren en de meest wezenlijke oorzaak-gevoig-
relaties daartussen. Afhankelijk van het soort
probleem zal het meest geschikte model
bestaan uit een stel wiskundige vergelijkin
gen, een computerprogramma of zelfs een
serie tekeningen. De vorm van het model
wordt bepaald door de vraagstelling. Het
meest geschikte model van de werkelijkheid
voor het maken van een uitstapje zal een
topografische kaart of een stadsplan zijn,
afhankelijk van de vraag of we in de natuur
gaan wandelen of de bezienswaardigheden
van een stad gaan bekijken. Zoals hierboven
reeds gesteld, is de bedoeling van het model
om steun te geven bij het voorspellen van het
effect en de kosten van een aantal alternatie
ven. Om nog even bij het in de aanvang ge
bruikte voorbeeld van de verkeersveiligheid
te blijven: Het model moet in dat geval helpen
antwoord te geven op vragen als: hoeveel
botsingen worden volgend jaar voorkomen
wanneer wij de omvang van het politietoezicht
verdubbelen; de antwoorden wijzen ons,
hopelijk, de weg bij ons handelen in dat deel
van de wereld waar het model een afbeelding
van vormt.
Maar waarom prefereren wij de meer objec
tieve en systematische benadering met behulp
van een model voor het voorspellen van de
kosten en effecten van de alternatieven boven
een intuïtieve of onderdeelsgewijze benade
ring? In de eerste plaats omdat het aantal
factoren dat de resultaten bepaalt zo groot is
dat hun onderlinge relaties niet allemaal in
beschouwing genomen kunnen worden zonder
de hulp van de formele structuur van een
model. Ten tweede omdat sommige maat
regelen effecten hebben die wij intuïtief ver
keerd beoordelen, en waarvan de ware aard
pas blijkt wanneer ze in het model onderzocht
worden. Sommige types vangrail bijvoorbeeld,
beperken het aantal dodelijke ongevallen,
maar vergroten het aantal ongelukken. Ten
derde omdat de onderlinge afhankelijkheid
169
