deel gegeven kenmerken, zal in de eerste
schematische opzet aan platen en eilanden
primair een landschappelijke functie worden
toegekend. Kunstmatige aanlegmiddelen,
zoals steigers en beschoeiingen, zullen
spaarzaam worden aangebracht. Wanneer
eilanden niet van een oeververdediging
hoeven te worden voorzien, zullen de oevers
een natuurlijke, flauwe helling blijven ver
tonen. Het vaargebied wordt daardoor meer
afgestemd op het varen als doel, dan als een
middel om ergens te komen. Men zal er dan
niet naar streven de wateroppervlakte overal
voor een ieder bevaarbaar te maken. Het
project zal meestal echter wel zo worden
opgezet, dat een zekere verschuiving van
links naar rechts in de reeks mogelijk blijft.
De linkerhelft van het gepresenteerde schema
is met dit voorbeeld verder gecompleteerd.
Als we nu het vorenstaande samenvatten,
ontstaat het volgende beeld. Vanuit het
midden van de reeks natuurreservaat-attrac-
tiepunt naar links gaande hebben we eerst
projecten ontmoet die een zekere aanpassing
van de mens aan de natuur vergen; vervol
gens die projecten waarin de mens zich met
de natuur kan meten, en tenslotte de natuur
reservaten, waarin de mens hoogstens nog
geduld wordt, maar zich moet onderschikken
aan de natuur. Naar rechts gaande vanuit het
midden zien we een toenemende aanpassing
van de natuur aan de behoeften en ver
langens van de mens. Aan het einde aldaar
vinden we tenslotte projecten waarin de
natuur geheel aan de mens ondergeschikt is
gemaakt. Het beschikbare stukje aardopper
vlak wordt daar geheel omgevormd ten
behoeve van een intensieve bebouwing. De
fysische uitgangssituatie is alleen interessant
uit een oogpunt van kosten.
Hoe verder men in het schema naar links
gaat, hoe meer de projecten, in het algemeen
gezien, ruimte opeisen, en hoe minder
recreatiedruk ze verdragen. In het Delta
gebied komen grote ruimten beschikbaar, die
vooralsnog onder een geringe druk zullen
staan, zodat daar de kans geboden wordt,
echte natuurprojecten te realiseren. Voor een
evenwichtige ontwikkeling van de recreatie
en om de gewenste zone-verdeling tot stand
te brengen, zullen voorts enkele recreatieve
concentratiepunten moeten worden opgezet,
waar ook de voor een belangrijk deel uit
dichte bebouwing bestaande attractiepunten
een plaats kunnen vinden.
Allerlei projecten kunnen in de Delta dus
naast elkaar worden verwerkelijkt. Het zal
echter goed zijn bij de realisering van de
verschillende bestemmingen behoedzaam te
werk te gaan. Voor de hand liggende oplos
singen moeten kritisch bekeken worden, met
name die oplossingen die ook elders, en
daar misschien beter, kunnen worden
gerealiseerd.
Voorzichtige behandeling van het kostbare
gegeven gebiedt in de meerderheid van de
projecten de voorrang te geven aan het tot
stand brengen van natuurruimte, van land
schap. We zullen goed moeten beseffen dat
allerlei oorzaken, onder meer een toe
nemende recreatiedruk, de posities van de
verschillende projecten in de reeks
gemakkelijk naar rechts zullen doen
opschuiven. Een verschuiving in omgekeerde
richting lijkt echter ondenkbaar.
468
