tempo worden aangebracht, wanneer gebruik kan worden gemaakt van genoeg mecha
nische steensiorters. Het aantal van zulke steenstorters dat thans in gebruik of in aan
bouw is, moet voldoende worden geacht. Grote bodembeschermende asfaltmastiekmat-
ten kunnen zoals gezegd alleen gelegd worden door een asfaltschip. Bij voorstudies is
het mogelijk gebleken een schip te bouwen dat de vereiste capaciteit ruimschoots haalt
na een naar verhouding zeer korte aanloopperiode. Veel voorbereiding eist de werk
zaamheid van deze drijvende fabriek niet: de materialen worden afgeroepen en aan
gevoerd, het asfaltschip vaart naar de plaats waar de bodembescherming moet worden
aangebracht, en begint de mat te leggen. Daarbij moet een systeem van plaatsbepaling
toegepast worden dat uitsluit dat per ongeluk naden ontstaan tussen de gelegde stroken.
Behalve een ligplaats voor bevoorradingsschepen zijn bij deze werkwijze geen voor
zieningen zoals werkhavens of opslagterreinen nodig.
De vergelijking der prijzen valt als volgt uit: een vierkante meter op de bodem aan
gebracht rijshouten zinkstuk kostte in 1965, afhankelijk van de bestorting, 27 tot 40 gul
den. Daarbij moet worden aangetekend dat 25 tot 35% van dit bedrag heengaat aan
arbeidsloon. Bij voortgezette stijging van de lonen zal het zinkstuk in de komende jaren
dus nog heel wat duurder worden.
Het beschermen van een vierkante meter bodem met een filterconstructie kost tussen
de 50 en 75 gulden. De kosten van een vierkante meter asfaltmastiek bedragen bij een
redelijk grote opdracht - in de orde van grootte van 100 000 m2 per seizoen 30 tot
40 gulden, bij gebruik van 200 tot 400 kg asfaltmastiek per m2. Hierin is het loonbestand-
deel laag, terwijl de prijs van asfaltbitumen een dalende lijn blijkt te volgen. In de naaste
toekomst hoeft voor deze bodemverdediging geen prijsverhoging te worden verwacht.
Bij de verwerking van elk der drie typen bodemverdediging is geschoold personeel
nodig, hetzij rijswerkers, hetzij machinisten, molenbazen, kraandrijvers, elektriciëns en
schippers. De commissie is tot de slotsom gekomen dat het werven van personeel in geen
der gevallen uitzonderlijke moeilijkheden zal behoeven op te leveren. Voor de con
structie van filters of het leggen van een asfaltmastiekmat kunnen de geschoolde ar
beiders met hun normale vakkennis toe. Om tijdig rijswerkers op het werk te hebben,
is het vooral van belang dat er voor een behoorlijk continue werkgelegenheid wordt
gezorgd op dit gebied. Een rijswerker kan na een cursus van drie maanden en twee
jaar praktijk volleerd genoemd worden. Tot nu toe hebben echter veel rijswerkers weer
ander werk aangenomen als de vraag naar zinkwerk verminderde.
Hoe groot zijn nu de stagnatiekansen bij de verschillende werkprocessen? Werken in de
zeegaten kan onmogelijk worden gemaakt door golven en door mist. Zowel het af
zinken van een rijshouten stuk als het opbouwen van een filterconstructie vereist rustig
weer. Volgens proeven die in het Scheepsbouwkundig Proefstation zijn genomen met een
model van het asfaltschip zal dit schip nog kunnen werken bij wind- en deininggolven
waarbij het voor bevoorradingsschepen al niet meer mogelijk is langszij te komen. Voor
nauwkeurige plaatsbepaling ten opzichte van een eerder gelegde baan is een apparaat
gebouwd voor radiografisch-elektronische besturing, dat het schip ook onder moeilijke
omstandigheden precies op de juiste plaats zal brengen; dat althans is de verwachting,
want praktische ervaring heeft men met deze apparatuur nog niet.
Bij minder dan 1000 m zicht kan geen filterconstructie meer worden gebouwd, of een
zinkstuk afgezonken: de plaatsbepaling wordt dan te onzeker. Het asfaltschip zal, dank
zij zijn bijzondere voorzieningen, wel doorwerken, maar de materiaalaanvoer zal dan
stilstaan. Overigens zou de bovengenoemde radiografisch-elektronische apparatuur ook
in de rand van een zinkstuk kunnen worden aangebracht, zodat de plaatsbepaling door
slecht zicht niet meer wordt bemoeilijkt.
517
