hebben dit boek als een roman beschouwd. Hoe beschouw je zelfd't
boek? 1 t
De ontstaansgeschiedenis van dit boek is anders, omdat ik die
verhalen al had, zij het niet zo op elkaar afgestemd als De
Meester van de Neerdaling. Toen ik ze nog eens las, nadat ik ze
bijna twintig jaar niet in handen had gehad, zag ik er bepaalde
elementen in die op elkaar kunnen betrokken worden. Toen
heb ik ze helemaal herschreven. Eigenlijk vormen ze een roman
Maar die tweedeling heeft iets te maken met de dubbelzinnig
heid van de problematiek van Goed en Kwaad, dat het thema
van de verhalen is. Die dubbelzinnigheid zit ook in de perso
nages.
Mevrouw Bentick of de groten der aarde' is geschreven op basis van
bewaard gebleven brieven van historische figuren, die je uit het Frans
en het Duits hebt vertaald. De fictie is hier nagenoeg volledig uit
geschakeld, zodat je je gaat beperken tot het ordenen, toelichten en
soms verklaren. Deze werkwijze vloeide voort uit de aard van het
gevonden materiaal, maar stemt ook overeen met je huidige opvat
ting van het schrijven en het gebruik van de verbeelding hierbij.
Ik ben toevallig met het Bentick-archief in aanraking gekomen.
Het werkelijkheidsgehalte van die documenten vond ik zo
overweldigend en zo boeiend dat het mij onzin, sterker, zonde
leek daar stof voor een roman uit te putten in de zin van: met
eigen woorden navertellen wat daar in stond. Zoals die mensen
tot leven komen in hun eigen woorden, dat kon ik niet ver
beteren. Ik wilde proberen hun werkelijkheid, verborgen in
stoffige dossiers, waarneembaar te maken. Gegevens uit de
oorspronkelijke documenten die in de oorspronkelijke vorm te
ingewikkeld en te archaïsch geformuleerd waren, heb ik samen
gevat en in de inleidende en verbindende teksten verwerkt.
Maar het belangrijkste, de ontwikkeling van standpunten,
karakter, en drama, waar het echte leven uit spreekt, heb ik in
hun eigen woorden behouden. Daar heb ik alleen maar uitge
haald wat niet ter zake deed. Ik heb bewust mijn verbeelding
zoveel mogelijk uitgeschakeld. Dat was trouwens niet nodig,
want de werkelijkheid was in dit geval veel boeiender dan
welke verbeelding ook maar kon zijn. We hebben het al over
'de waarneming' gehad. Hier had je nu volstrekt onvermengde
waarneming van het verleden door de mensen zelf die het be
leefd hebben. Ook de geschiedkundige gebeurtenissen van die
tijd zie je door hun ogen, met een vaak heel ander perspectief
en in een ander licht dan wij gewend zijn die zaken te be
schouwen.
Maar in het vervolg met 'Bentinck tegen Bentinck' is je werkwijze wel
anders.
Daar heb ik bewust voor een andere werkwijze gekozen omdat
het documentatiemateriaal zo overweldigend uitgebreid was
dat ik daarmee wel vijf dikke delen had kunnen vullen als
ik hetzelfde principe gevolgd had. Het drama tussen Willem
Bentinck en zijn vrouw, dat in Mevrouw Bentinck centraal staat,
is bij wijze van spreken 'enkelvoudig', terwijl wat er naderhand
met Charlotte Sophie gebeurt, wat zij allemaal meemaakt en
onderneemt, op het chaotische af ingewikkeld is. Ik heb in dat
tweede boek alleen daar oorspronkelijke teksten gebruikt waar
die het beeld verlevendigden of verduidelijkten, of karakte
ristiek waren voor Charlotte Sophie of een ander personage.
Voor de rest beschrijf ik de gebeurtenissen in de trant van de
biografie.
Zou men dan het daarop volgende boek, 'De wegen der verbeelding',
een reactie op deze werkwijze kunnen noemen? Want daar speelt de
verbeelding dan weer een hoofdrol.
Het is in ieder geval een spel met de verschillende functies die
de verbeelding kan vervullen.
In het dankwoord voor de P.C. Hooftprijs heb je gezegd: "Fantasieën
bevatten vaak meer waarheid dan het werkelijk gebeurde of net
'echte'." Hoe bedoelde je dat?
Als je je helemaal laat gaan in je verbeeldingswereld, dan komt
uit het onderbewuste naar boven wat je bewust nooit zou prijs
geven, nooit zou gebruiken als materiaal, maar wat toch eigen
lijk voor jezelf volstrekt essentieel is. Iemand die iets leest wat
naar mijn gevoel helemaal in mijn fantasie ontstaan is, iets
