eenzelfde boek. Meen je dat de literatuur zich in deze rirhn
ontwikkelen? "enting Zal
Ik heb de indruk dat het op dit ogenblik een door veel vu
vers als fascinerend ervaren procédé is. Een bijzonder voorheb
van zon mengvorm vind ik Door de naamloze vlakte t
Herman Portocarero: documentaire gegevens over Rimi a.n
verblijf in Ethiopië, pure Verbeelding" p'ersoonl^
heid van de auteur resulterend in vereenzelviging, en dat all*'
naadloos in elkaar vloeiend. aUes
De roman Een gevaarlijke verhouding of Daal- en Bergse Brieven'
kan men beschouwen als een vervolg op Zes liaisons dangereuses'
van Choderlos de Laclos. Daarom is het ook een roman in briefvorm
Daarin word je zelf ook een personage. De gevaarlijke verhouding uit
de titel heeft deze maal mets te maken met een minnaar, maar met
de relatie tussen het romanpersonage van De Laclos, de markiezin
De Merteuil, en jezelf, als haar tegenspeelster. Wat is er nu zo re
vaarlijk aan deze relatie?
Het gevaarlijke is dat je zelf in een romanpersonage verandert
doordat je een situatie schept waarin je in een letterlijk onmo
gelijke verhouding tot het romanpersonage van een andere
sc rijver komt te verkeren. Ik heb mij meester gemaakt van
madame De Merteuil, maar zij is sterker. Zij neemt op een be
paald moment m mijn boek het heft in handen en regelt haar
eigen leven, via mij. Als schepping van Choderlos de Laclos is
zij gebonden aan de rol, het karakter, die hij haar gegeven
heeft, en daardoor superieur. Het probleem van madame De
Merteuil, dat geleid heeft tot de droevige afloop van Les liaisons
angereuses, is dat zij ondanks al haar intelligentie en raffine
ment, niet immuun is voor jaloezie. In wezen komt die jaloezie
voort uit angst voor het verlies van macht. In het geval van de
markiezin De Merteuil betekent macht een geperverteerde
vorm van liefde, de enige 'verhouding' die haar bevredigt. Zij
verliest haar macht over Valmont omdat hij, voor het eerst,
echt verliefd wordt op een ander. Ik heb willen proberen de
kwetsbare vrouw los te pellen uit het cynische, volstrekt amo
rele personage van madame De Merteuil. Daarom bevat mijn
boek ook een verhandeling over 'misdadige' vrouwenfiguren in
de literatuur: hun misdadigheid is meestal een gevolg van ver
raad van verlaten worden door de geliefde. Dat is een werke-
lijkheidsgegeven, een klassieke 'gevaarlijke' situatie voor zeer
veel vrouwen in een bepaalde fase van hun leven.
Nu ligt er tussen die twee correspondenten een scheiding van twee
eeuwen, waardoor de constructie van het boek met helemaal gelo f-
waardig is. Je hebt de fictie niet au sérieux genomen.
Neen, het is een spel. Toen ik in de laatste brief van Choderlos
de Laclos' roman las dat madame De Merteuil waarschijnlijk de
wijk had genomen naar Holland, vond ik dat een mooi uit
gangspunt. Behalve dat een correspondentie, of weik^ander
contact dan ook, letterlijk onbestaanbaar is, is er ook ge
sprake van een briefwisseling. Ik schrijf wel aan haar maar zij
schrijft niet aan mij. Zij richt zich tot een invloed die ze om
zich heen bespeurt, die haar bedrukt, en irriteert rmdat zr, niet
veranderd wil worden. Het is een literair spel. Ook de schrijf
sters Wolff en Deken komen, zij het indirect, m het boek voor,
zij zijn min of meer betrokken bij de ontsnapping van madam
De Merteuil uit haar Hollandse ballingschap.
Het boek bevat dus allerlei knipogen naar de lezer.
lazeker ik hoop natuurlijk dat het een lezer is die Les liaisons
dangereuses kent en die op de hoogte is van de levenss van Bet^e
Wolff en Aagje Deken. Of iemand die weel^at i
Daal- en Bergse laan in Den Haag gewoond heeft en daar ge
werkt heeft aan de tekst van 'Merlijn', een opera die hi]samen
met Willem Pijper wilde schrijven. Waarschijnlijk heeft h
vaak in de bosjes gewandeld waar ik mij het landhuis Valmon
van madame De Merteuil gedacht heb, en zich daar verdiept in
het personage van Merlijn de tovenaar, en in diens relatie met
de tovenares Viviane/Morgane. Aan het slot van mi]n boek
introduceer ik die figuren dan ook, en die worden op hun beurt
weer door madame De Merteuil geannexeerd.
Het boek 'De Meester van de Neerdaling' bestaat uit twee novellen,
ZZn de eerste speelt in Nederland en de tweede in Venebe Duur
zijn ook allerlei spiegeleffecten tussen die twee novellen. Sommigen
