Ja, dat zal ongetwijfeld het geval zijn. Ik denk dat het ook
behoefte is om in je persoonlijke leven je eigen bewustzijn 1
ruimte te scheppen waarin je bestaan kunt, omdat je het Wï
hebt dat het leven dat je toegemeten is te kort duurt te wein-
dimensies heeft. Je hebt die uitbreiding in de tijd, naar het v^g
leden toe, nodig om je vollediger te voelen. Daar ben ik v/"
overtuigd. an
De klassieke oudheid heeft heel wat sporen in je romans nagelaten
Er is allereerst het labyrintmotief, vooral in de eerste romans.
Dat komt grotendeels door mijn gymnasiale opleiding, en door
het feit dat ik altijd, als kind al, geboeid ben geweest door my
thologie. Ik had toen ik twaalf, dertien jaar was vrijwel alle
Griekse, Keltische en Germaanse mythologische verhalen ge
lezen. Je kon het bij wijze van spreken zo gek niet bedenken of
ik wist het wel. Maar pas later, als je ouder bent en meer geleefd
hebt, krijg je de mogelijkheid om de symboliek zelf te hante
ren. Voor het grootste deel gaat dar onbewust. Die symbolen
hebben al een bepaalde betekenis voor je gekregen, en dat uit
zich vanzelf in wat je schrijft.
In verscheidene interviews heb je verteld hoe je in je eerste romans je
persoonlijke problematiek hebt verhuld in historische personages.
Dat hield dan verband met de bewustwording. Het labyrint is een
veel voorkomend motief in je romans, maar dat is niet alleen the
matisch belangrijk, maar heeft ook een invloed op de structuur.
Ja, omdat het me boeit om allerlei verschillende draden van
karakters en lotgevallen door elkaar heen te vlechten. Ik hou er
ook van een tekst te splitsen in paragraafjes, hoofdstukjes,
waarin telkens andere aspecten van het geheel worden aange
boden. Het labyrintische zit waarschijnlijk meer in de concep
tie van het verhaal als geheel dan in de manier waarop het ge
schreven is. Het zit meer in het feit dat je allerlei verschillende
gegevens aanreikt als een soort van zoekplaat je voor de lezer.
Dat doe ik instinctief, ik weet niet waarom. Het is een vorm
waar ik altijd weer bij terecht kom.
'De tuinen van Bomarzo' is een amalgaan van alle mogelijke literaire
genres die je al kende: essay, reisverhaal, psychologische roman,
historische roman, zelfanalyse. Dat komt er allemaal in voor. Is die
meervoudigheid het gevolg van een langer zoeken naar de geschikte
vorm?
Ik denk dat het samenhangt met de waarneming, waar je het in
het begin van dit gesprek over had. Ik heb dat park eerst zelf
bezocht. Dat heeft een zeer sterke zintuigelijke indmk op me
gemaakt. Je zou dat het eigenlijke inspiratieve moment kunnen
noemen. Daarna heb ik er van alles en nog wat over gelezen,
en vooral ook gezocht. Dat bracht me op die gebieden van de
geschiedenis, mythologie, filosofie, en al die verschillende ge
gevens hebben geleid tot een aantal veronderstellingen over
het ontstaan van het park van Bomarzo en over de betekenis
van het labyrint dat het in wezen is. Die uiteenlopende ele
menten zijn ook allemaal in het boek verwerkt, als bouw
stenen. Eigenlijk weerspiegelt zich in die verschillende benade
ringswijzen de complexe betekenis die het park voor mij had.
Ik had misschien kunnen gaan schrijven, direct na het bezoek
aan Bomarzo. Dan was het een reisverslag geworden. Maar door
al die lagen die er bijgekomen zijn, is het merkwaardig effect
ontstaan van verstrengeling van heden en verleden, historische
waarheid, fantasie en hypothese. Zo een constmctie komt met
tot stand als een blauwdruk op papier. Het is met alsof je de
bouw van een huis zit te ontwerpen, waarbij je van tevoren
precies kunt vaststellen: zo moet het er uit zien, dan moet ik er
dus die en die constructies in aanbrengen om dat gewenste
effect te bereiken. Het gekke is dat je achteraf pas kunt analyse
ren hoe een tekst in elkaar zit. Maar die constructie ontstaat
tijdens het schrijven, het is niet iets wat je bewust doet. Er is
een soort van innerlijk orgaan, waar ik geen naam voor weet te
bedenken, dat je op een ogenblik weerhoudt om daar te schrij
ven ie dwingt om te stoppen, om bepaalde dingen met te ge
bruiken om iets anders juist wel te gebruiken of meerdere
malen te gebruiken, te herhalen en er een spiegeleffect uit op te
bouwen. Ik heb het wel eens vergeleken met het werk van een
binnenhuisarchitect die, als hij de opdracht krijgt om een lege
ruimte aan te kleden, nadat hij rondgekeken heeft gewoonweg
weet: daar moet dat komen, en daar dat, en die kleur^wil ik
hier, en dat effect bereik ik op die manier. En dan zet hij de boel
