mogelijk. De jongeling ging kopje onder in zijn eigen verzinsels
en, zoals vaker bij pathologische leugenaars, hij ging er zelf
in geloven. Een handjevol lieden van allerlei slag en afkomst
sloten zich bij hem aan. Enkelen wisten het te brengen tot
trouwe volgeling en waren in staat om het verhaal van hun
leider zelf met verve en zeggingskracht na te vertellen. Hun
motieven waren niet helder: was het echt geloof of waren het
opportunisten die een graantje mee wilden pikken van het suc
ces? Later wisten zij zichzelf als militante evangelisten in de
meest gruwelijke situaties te brengen, met niet zelden een lang
zame en pijnlijke dood als gevolg. Wat hen tot helden en mar
telaars maakte. Hun grote voorbeeld was toen al lang vanwege
het kraaien van oproer, berecht en geëxecuteerd. En daarmee
een soort oppermartelaar geworden/'
Dat laatste begrepen we niet of wilden we niet begrijpen: bij
ons was er eigenlijk nooit plaats geweest voor martelaars. Over
winnaars kregen goddelijke status, verliezers werden geme
tamorfoseerd naar onaanzienlijke levensvormen. We hadden
beter moeten weten. Reliquum est Historiarum, de rest is ge
schiedenis!
1 De stichting van de Stad, Ab urbe condita, is de Latijnse aanduiding voor
het begin van de Romeinse jaartelling die samenviel met de stichting van de
stad Rome. Het jaar 0 van de moderne westerse jaartelling valt samen met
het jaar 753 van de Romeinse telling.
