saties iets afwijkends oplevert. Een kleine verschuiving in de
beleving of interpretatie. Dit brengt me bij mijn stelling dat je
hetzelfde boek nooit op dezelfde manier een derde, een tiende
of een vijftigste keer kunt lezen. Behalve naar een vorm van
herinterpretatie ga ik op den duur op jacht naar de afzonder
lijke zinnen. Na het boek eindeloos herlezen te hebben, pro
beer ik regels op te sporen die me nog verrassen, alsof ik ze
voor het eerst onder ogen krijg. Als ik ten slotte Een zomer in de
provincie voor de vijftigste keer gelezen heb, blijf ik verbijsterd
achter na mijn leesroes. Hoe is het mogelijk dat een auteur
zo'n volmaakte, natuurlijke novelle kon schrijven? Alle grote
levenskwesties behandelen en niet één keer vervallen in plecht
statigheid of artistieke arrogantie - J.L. Carr, Meester van het
Woord.
In zekere zin leidt mijn maniakale vorm van herlezen tot een
ontbindingsproces. Als ik maar lang genoeg doorga, moet er
redelijkerwijs ooit een periode aanbreken waarin herlezen on
mogelijk wordt. Niet in technisch opzicht, maar inhoudelijk
gezien, omdat geen enkele zin of geen enkel woord me nog
verrassen kan. Met deze conclusie ondergraaf ik mijn eerdere
stelling over lezen en herlezen. Toch weet ik uit de praktijk dat
mijn gevolgtrekking niet letterlijk einde verhaal betekent. Ik
moet als herlezer geduldig zijn. Na maanden zal het wonder
zich opnieuw voltrekken. De roman (novelle) verrijst weer uit
de as die ik als lezer heb achtergelaten. Want dat is nu eenmaal
de kracht van een meesterwerk: het is niet kapot te lezen.
Natuurlijk zijn er maar weinig boeken die ik op de besproken
manier te lijf ga. Behalve Een zomer in de provincie noem ik
de novellen van Nescio, Andermans huis van Silvio d'Arzo en
Liefde en gymnastiek van Edmondo de Amicis. Herlezen als
ultieme vorm van verslaving. Ik ben blij dat ik er eindelijk mee
naar buiten ben gekomen. Het is niet goed om een afwijking
levenslang verborgen te houden.
