immers bij taal. Is deze vanaf het begin gemanipuleerd, dan is
men niet in staat vrij te denken. Alleen in een totaal geïsoleerd
land werkt dit systeem.
Met de opmars van digitale media, zoals smartphones en dvd's,
die ook in Noord-Korea via China worden binnengesmokkeld,
is het de vraag hoe lang het militaire bewind de status quo kan
handhaven: een break-down van het één-ideologie-systeem dat
mensen hersenspoelt, zou in de toekomst de genadeklap kun
nen zijn voor het familieregime dat al drie generaties meegaat.
Jang Jin-sung verwacht dat het systeem binnen vijf a zeven jaar
uiteenvalt en wijst op een opmerkelijke verschuiving in de
gezagsorde: de elite is machtiger geworden dan de goddelijke
leider. Dat verklaart de publiekelijke vernedering en executie
van een oom van de nieuwe leider Kim Il-Sung en de televisie
vertoning aan het volk van hun leider, lijdend aan een cyste in
zijn enkel, kreupel lopend, leunend op zijn wandelstok.
Op 24 en 25 oktober 2013 had ik als voorzitter van het Writers
in Prison Committee van PEN Nederland het bijzondere voor
recht een tweedaags seminar bij te wonen in het Literature
House in Seoul, georganiseerd door het Korean PEN Centre
(van Zuid-Koreaanse zijde, opgericht in 1955) en het in sep
tember 2012 opgerichte North Korean Writers in Exile PEN
Center, waarin de positie van Noord-Koreaanse schrijvers cen
traal stond. Het was de eerste ontmoeting tussen Noord- en
Zuid-Koreaanse schrijvers, zestig jaar na het bestand van de
driejarige oorlog (officieel zijn de landen nog steeds in oorlog
met elkaar). De onderlinge haat vanwege deze oorlog, die naar
schatting twee miljoen Koreanen het leven kostte en diepe
wonden en frustraties achterliet, had zestig jaar nodig gehad
om te bekoelen. Wie de gedemilitariseerde zone die Zuid van
Noord scheidt gezien heeft, weet hoe diep de verwijdering en
frustratie tussen beide landen is.
In de seminar, bijgewoond door zo'n zestig schrijvers - naar
schatting twintig Noord- en veertig Zuid-Koreanen - stond, en
dat is nieuw, een gedeelde bezorgdheid over hun collega's in
'Noord' centraal. De verhalen van de ballingen over mensont
erende gruwelen in de concentratiekampen, waar ruim 200.000
gevangenen, veelal om politieke redenen, hun leven moeten
