PIJN ALS BLINDE VLEK
CD About suffering they were never wrong,
The Old Masters: how well they understood
Its human position."
W.H. Auden
<D
QJ
3
QJ
ON
Pijn is de levensgezel van de mens, van geboorte tot dood.
Soms latent aanwezig, dan weer meer op de voorgrond tredend.
'But pain is perfect misery, the worst of evils, and excessive,
overturns all patience', stelde de epische dichter John Milton.
Hij duidde daarmee pijn het ergste aller kwaden. Pijn lijkt een
louter private ervaring, maar pijn kent daarnaast een culturele
component. Wat pijn is, hoe men er op reageert en wat men
voelt, is ingekleurd door de verworvenheden van een cultuur.
Pijn heeft destructieve kracht, hij kan van de mens een wrak
maken. Hoe pijn voelt, is echter nauwelijks te verwoorden. Dat
besef van een tekortschietend idioom maakt meteen deel uit
van het lijden. 'In de stem is geen pijn', schreef Federico Garcia
Lorca. 'Au is de pijn niet', luidt de klassieke karakterisering van
Gerrit Kouwenaar. Pijn smeekt als het ware om metaforen.
Alleen via metaforen kan iemand die pijn lijdt een ander een
indruk geven van wat hij doormaakt. Dan gaat pijn zeuren,
knellen, snijden, bonzen, branden, drukken en nog veel meer.
Allemaal werkwoorden die duidelijk maken dat 'pijn' een actief
proces behelst. Ze maken concreet wat abstract is door een
beroep te doen op de verbeeldingskracht en het inlevingsver
mogen van die ander. Poëzie wil het onzegbare uitspreken.
Daarmee is het woord aan dichters die, als meesters in gecom
primeerde taal, pijn en lijden doorgronden, onder het aan
Lucebert ontleende adagium: 'Een goed woord vindt steeds een
goede plaats'.
