DE GESEL DE VEER
De Schone Zakdoek
O
V
Ik was niet echt op zoek naai iets speciaals in het antiquariaat,
maar ineens zag ik het liggen. Een exemplaar van De Schone
tg Zakdoek.
De Schone Zakdoek is een vermaarde literaire legende die op
waarheid blijkt te berusten. Het is de naam van een tijdschrift
dat gedurende drie jaar, tijdens de oorlogsjaren vanaf 1941 tot
1944, werd gemaakt door Theo van Baaren en Gertrude Pape
en dat bestond uit slechts één exemplaar. Zo konden de Duit
sers het niet beschouwen als een officiële publicatie en dus ook
niet als illegaal tijdschrift. Bovendien was het op deze manier
mogelijk om tekeningen en foto's op te nemen zonder dat deze
hoefden te worden vermenigvuldigd. Het tijdschrift lag iedere
maand ter inzage in het huis van Gertrude Pape in Utrecht,
waar ook regelmatig literaire bijeenkomsten plaatsvonden.
Over de naam is veel gespeculeerd, maar Van Baaren heeft er
pas veel later twee verklaringen voor gegeven. Verklaringen die
helemaal pasten in de sfeer en het karakter van het blad. Om
dat in de oorlogsjaren ook wasmiddelen op de bon waren was
het hebben van een schone zakdoek geen vanzelfsprekendheid
meer, maar een luxe. De tweede verklaring zit besloten in een
gedicht van de grootmeester van de Duitse poëzie, Christan
p Morgenstern, over de dichter Palmström die op een wandeling
<0 een acute snotneus krijgt en de behoefte voelt zijn neus te
v! snuiten maar, omdat zijn zakdoek nog zo hagelwit en onge-
tS schonden is, daarvan afziet en ongesnoten verder gaat. Deze
.5" verklaringen zijn kenmerkend voor het surrealistische gehalte
van het tijdschrift en zijn makers. Want naast Van Baaren en
Pape hebben in de loop van de drie jaar van zijn bestaan nog
zo'n veertig anderen aan het blad meegewerkt, waaronder Cees
Buddingh', Ad den Besten en Leo Vroman. Op zich een op
merkelijke prestatie om in zo'n chaotische tijd zoveel jonge