De sociale aspecten van huilgedrag zijn evident. Iedereen kan tijdens
begrafenissen waarnemen hoe de ene huiler de andere aansteekt.
Emoties beschouwen als een soort illustratie van sociale functies en
de cultuur waarin men verkeert, is echter een drastisch reductio
nisme dat men buiten de kringen van sociaal-wetenschappers niet
tegenkomt. Dit heeft misschien ook te maken met het feit dat
werkelijk begrip van de emotie meer is dan verstandelijk kennen,
omdat begrip en kennis hier niet kunnen losstaan van de ervaring
zelf. Beschrijvingen van het fenomeen van de traan die de grootste
indruk maken komen dan ook niet van vakspecialisten, maar van
auteurs uit de letterkundige en cultuurfilosofische hoek. E.M. Cioran
bijvoorbeeld, die óók weer terugkomt op het genotsaspect van het
huilen. Tranen schenken 'zalige vergetelheid' stelt hij, omdat het
'extatisch vuur' dat door het huilen wordt veroorzaakt elke vorm van
intellectuele activiteit vernietigt. In navolging van Nietzsche beweert
Cioran: 'Tranen zijn een gematerialiseerde vorm van muziek'.
Prachtig geformuleerd. Maar toch haalt de lezer na alle meningen en
beschouwingswijzen in Lutz' caleidoscoop van de traan opgelucht
adem bij de simpele vaststelling van een moderne onderzoeker dat er
maar één soort emotietranen is, namelijk tranen van verdriet. Zelfs
vreugdetranen behoren tot die categorie, omdat ze gewekt worden
door de herinnering aan verleden leed, of de angst voor de pijn die
onvermijdelijk op de vreugde moet volgen. Ook dit is natuurlijk
weer een interpretatie, maar één die het dichtst bij het 'gezond ver
stand' staat en daarom direct aanspreekt.
Een in de loop van de tijd ook veelbesproken aspect is dat van de
traan als wapen, als middel van overreding of zelfs van emotionele
terreur. Een Chinese legende brengt de wrekende macht van tranen
ondubbelzinnig naar voren. Bij het bouwen van de Grote Muur
kwamen talloze geronselde arbeiders om het leven. Een jonge vrouw
kwam haar man opzoeken, die als dwangarbeider was gestorven en
begraven onder de muur. Toen ze dat nieuws hoorde barstte ze uit
in tranen, huilde dagenlang aan één stuk. Veel arbeiders werden aan
gestoken en huilden mee. Zo ontstond een gigantische tranenvloed,
die meer dan driehonderd kilometer van de muur wegspoelde.
Ook dit lezen we in Een geschiedenis van de traan. Het boek biedt een
uitgestrekt, ietwat rommelig magazijn van citaten, schrijvers, onder
zoeksmethoden en benaderingen. De lezer verdwaalt er makkelijk in.
Maar de rijke inhoud kan met behulp van een uitgebreid register op
37
