de Zeeusche Nachtegael
De Schriefwiezer vermoordt de dialecten door ze op een hoop te
vegen, het is cultuurbarbarij en ga zo maar voort. Dat riepen de
critici in de provincie en dat roepen ze nog. Maar los van die kritiek
is er in Zeeland toch iets heel interessants gebeurd vanwege die
Schriefwiezer. De spellingswijzer omschrijft allerlei details, elke klin-
kerletter en elk accentteken. Hier wordt uit het niets een nieuwe
schrijftaal geschapen. De Schriefwiezer is gemaakt omdat het Zeeuws
als een enkele taal niet bestaat. In Axel spreken ze gans anders dan in
Domburg. Het Zeeuws is een verzameling lokale en regionale dialec
ten die zich uitstrekt in een taalgebied van Duinkerken tot boven
Goeree-Overflakkee. Maar omdat België en Frankrijk het Europees
Handvest niet hebben ondertekend, blijft erkenning van het Zeeuws
in het taalgebied binnen de Nederlandse grenzen.
Maar het is niet overal Zeeuws waar de leeuw zijn luctor brult. Zuiver
taalkundig gezien behoren de dialecten in het land van Hulst en in
enkele Zeeuws-Vlaamse grensdorpen in oostelijk Zeeuws-Vlaanderen
niet tot de Zeeuwse dialecten, maar tot het Oost-Vlaams. Maar de
sociale banden met de aangrenzende Zeeuwstalige gebieden zijn zo
sterk dat deze dialecten door taalkundigen als zeer nauw verwant
worden beschouwd. Zeeuws heeft weinig met Nederlands van doen,
hoewel velen denken dat het een dialect van het ABN is. Het Neder
lands ontstond als standaardtaal in de loop van de zestiende en de
zeventiende eeuw, gebaseerd op de Hollandse, Brabantse en Vlaamse
dialecten. Het Zeeuws stond afzijdig bij dat proces en behield taal
kundig een aantal belangrijke Zeeuwse eigenaardigheden. Aan het
begin van de negentiende eeuw stond het Zeeuws zo ver van het
Nederlands af dat zelfs een eigen, bescheiden literatuur mogelijk was.
Het Zeeuws is heel oud. Jacob Maerlandt rijmde in het jaar 1271
in de proloog van zijn Sinte Franciscus Leven aldus: 'men moet om
de rime te souken/ Misselike tonge in bouken:/ Duuts, Dietsch,
Brabants, Vlaems, Zeeus;/Walsch, Latijn, Grieks ende Hebreeuws'. In
1526 wordt voor het eerst bewust in de Zeeuwse streektaal geschre
ven. En Jacob Cats dus, schreef 'somtijds Zeeus en somtijds Hol
lands'.
Kan de literatuur er enig voordeel van hebben dat het Zeeuws erkend
wordt? Twijfelachtig. De letterkunde in het algemeen heeft in Zee-
12
