Het wordt druk langs de weg van Sas naar Sluis: inleiding
Pieter Schoonheim
De Geschiedenis van Den SoldaatA'Histoire du Soldat is een toneelstuk
van Charles-Ferdinand Ramuz (1918), vertaald door Martinus Nijhoff
(1950). De plot is zo verteld: de Soldaat genaamd Jozef, met klein
verlof, trekt van Sas naar Sluis om zijn moeder en zijn meisje te be
zoeken. Onderweg komt hij de Duivel tegen, die hem z'n ziel aftrog
gelt. Satan vergezelt hem naar z'n woonplaats, waar echter niemand
hem meer kent of zelfs hoort. De dialoog die het hele stuk doorgaat,
loopt tenslotte uit in een overwinning van de Soldaat op de Duivel
en een terugkrijgen van zijn ziel.
Nijhoff, die het stuk heeft herdicht, plaatst het in (Zeeuwsch-)Vlaan
deren. Het speelt in een grensgebied, kleinschalig met een slagboom,
waterlopen en hoge bomen. De sfeer is heftig, bewogen, romantisch
zelfs. De personages passen zeer wel in het Zeeuwsch-Vlaamse land
schap.
Het stuk is gelardeerd met de muziek van Strawinsky. De grote com
ponist die Ramuz goed heeft gekend, was meteen enthousiast over
de Soldaat en schreef een aantal muziekstukken die het toneelstuk
een dimensie erbij geven. Niet alleen de spreekgedeelten (de partij
van de Verteller) worden met muziek ondersteund. Ook zijn er een
aantal zelfstandige composities die als entr'acte worden uitgevoerd,
en zo de overgang naar een volgend toneel vormen. Als er handeling
is zonder woorden, is er veelal muziek te horen. Zo wordt de muziek
bijna tot vierde sprekende persoon, na de Verteller, de Soldaat en de
Duivel.
De strekking is lichtelijk moralistisch. Het stuk zit vol met symbo
liek, zoals de ziel die door een viool wordt weergegeven. Er is weinig
handeling, het stuk is uitgesproken statisch. In feite bestaat het uit
een aantal tableaus die elkaar opvolgen. Kern van de zaak zijn de dia
logen. Ze zijn spits, vindingrijk, van een ongelooflijke kracht. De taal
van Nijhoff is werkelijk ragfijn en geeft het Frans, dat ook superbe is,
op niveau weer.
Lou Vleugelhof gaat hierachter met name in op het stuk van Ramuz
en op Nijhoffs bewerking; Phons Bakx doet verslag van de literaire
veldtocht in 1999, naar aanleiding waarvan Ballustrada deze aan 'De
Soldaat' gewijde bladzijden ter beschikking stelde.
8
