Martien Beversluis
A second opinion
Lou Vleugelhof
Martien Beversluis opnemen in een serie beschouwingen over
Zeeuwse dichters is vragen om moeilijkheden. Zowel zijn literaire
werk als zijn persoonlijkheid staan in het teken van tegenspraak.
Zijn werk en persoon zijn getekend door zijn maatschappelijke en
politieke keuzes die hem uiteindelijk als schrijver in de verdomhoek
van de Nederlandse literatuur hebben doen belanden, waar hij
voorgoed gedoemd lijkt zijn gerechte straf uit te zitten voor het
tribunaal van de geschiedenis. Voor sommigen is hij een virtuoos
verzenmaker en een perfide landverrader, voor anderen - en op
merkelijk zijn dat de meeste van zijn tijdgenoten vóór de Tweede
Wereldoorlog - is hij een dichter met veelzijdige talenten en daar
naast ook een bevlogen idealist. Het radicale en globale gelijk van
de eersten staat haaks op het gelijk van die tijdgenoten. Beide oor
delen zijn aan tijd, actualiteit en heersende opvatting gebonden.
Ik wil een aanzet geven tot een genuanceerder analyse. Ik denk dat
Beversluis een ander oordeel verdient dan dat van de strenge scherp
rechter Adriaan Venema die hem in zijn intussen klassiek geworden
standaardwerk over schrijvers en uitgevers in oorlogstijd onverbid
delijk met vele anderen naar de brandstapel verwijst.' Venema
noemt hem een ongelooflijke windvaan, een principeloze oppor
tunist en met de teksten die hij selecteert, onderbouwt hij een ogen
schijnlijk onweerlegbaar gelijk op. Eerlijkheidshalve moet ik dan
ook bekennen dat het lezen van Venema mij de zin en de lust ont
nam me verder met Beversluis te occuperen. Tot ik in het bezit
kwam van de onuitgegeven memoires van de vrouw van Martien
Beversluis, de romanschrijfster Dignate Robbertz2, die een zo authen
tiek en ontroerend relaas bevatten over het hele leven van haar
man, dat ik begon te vermoeden dat de werkelijkheid er anders uit
gezien heeft dan het grofkorrelige beeld dat Venema heeft ontwor
pen. Zelfs al zou hij gelijk hebben - ik ben er persoonlijk niet van
overtuigd - dan blijft de figuur van Beversluis toch een interessant
fenomeen, zowel in literair, als psychologisch en sociologisch op
zicht. Meer dan een aanzet kan dit artikel niet zijn. Beversluis volledig
recht doen, zou een uitgebreide literair-historische studie vragen met
alle psychologische, sociologische en politieke aspecten van dien.
9
