Er werd alarm gegeven en iedereen vluchtte naar rechts, de bossen in.
'Naar links,' hoorde ik K. roepen. Met zijn drieën sprintten we naar de
militaire trein en stommelden door de verlaten wagons. We vulden een
baal met brood, worst en appels. Daarna slopen we terug naar onze eigen
trein en verstopten de zak zolang onder de wagon. Toen het alarm
voorbij was, keerden de mannen hongerig en verkleumd terug. Deze keer
was K. gul. Zodra de trein zich in beweging zette, haalde hij de baal
tevoorschijn en liet ons uitdelen.
'Hoe wist je dat er brood in die trein lag,' vroeg iemand.
'De Wehrmacht heeft altijd te vreten,' antwoordde hij.
'Maar je had toch makkelijk afgeschoten kunnen worden voor dat stukje
brood.'
'Natuurlijk, maar dat kon ook gebeuren als ik de andere kant uitging. Als
ik ga, dan ga ik liever met een volle maag,' en om zijn woorden te
benadrukken nam hij een enorme hap van het grauwe brood.
Tenslotte passeerden we Bremen, dat van de aardbodem weggebombar
deerd bleek. Tussen de puinhopen zag je enkel een paar onbeschadigde,
reusachtige bunkers.
Hemlingen bleek tenslotte het einddoel van de trein. De gevangenen
werden in barakken ondergebracht, deze keer niet vijfhonderd maar
veertien man per eenheid.
Als nieuwkomer moest je je beroep opgeven. Die administratieve
aantekening betekende slechts in uitzonderlijke gevallen, dat je passend
werk kreeg. Ik had mijn ware beroep vermeld 'Schlosser'; dankzij die
ingeving kreeg ik de leiding over een ploeg Italianen op een locomotie-
venfabriek. Ik sprak geen Italiaans, maar dat was ook niet nodig. Het
belangrijkste was, dat ik meer bewegingsvrijheid kreeg, ook buiten de
fabriek.
Mijn broers en ik werkten nu gescheiden, maar we verloren elkaar niet
uit het oog. We hadden het veel beter dan in Bentheim. Het was hier
gemakkelijker om aan voedsel te komen. Op onze vrije zondagen
gooiden we bij boeren bomkraters dicht in ruil voor een warme maaltijd
of een paar kledingstukken. We bezochten zelfs verschillende keren in
het dorp een kroeg, waar we alleen veel bestelden als het erg druk was,
omdat we dan zonder te betalen weg konden sluipen, met onze zakken
vol bij elkaar gezochte peuken.
Op een dag werden bepaalde groepen gevangen zonder uitleg naar het
station afgevoerd. Wij waren er bij. Het gerucht deed al snel de ronde, dat
we in de omgeving van Hamburg aan het werk zouden moeten. We
zochten opnieuw een plaats in een goederenwagon en de trein vertrok.
Ook deze tocht werd voortdurend onderbroken. Op de achterste wagons
hoorden we het luchtafweergeschut te keer gaan. Ondanks alle gevaren
7
