vooraf aan die van de delen. En deze kwantitatieve omzetting vergroot ook onze macht over de werkelijkheid die model voor de afbeelding heeft gestaan. Het gebergte aan de overkant van de wijde baai was majestueus en ongenaakbaar. Maar de negen kilometer lange wandelpromenade aan deze kant van de baai, die zich tussen de zee en het met villa's en subtropische tuinen bestrooide kustgebergte van het ene intieme hoekje naar het andere slingerde, neutraliseerde de dreiging van daarginds. "De vergezichten over de zee en op het gebergte zijn gevat in de omlijsting van de cultuur," zei Strauss. "De palmen, de zithoekjes, de trappetjes naar de rotsen beneden; ze dringen zich overal in beeld en vormen een lijst om het vergezicht. De perspectieven van zee, eilanden en bergen worden zo tot door de mens ontworpen taferelen gereduceerd, tot kunstwerken, tot verkleinde afbeeldingen van zichzelf'. "Maar het meer dan levensgrote kunstwerk, Strauss? Dat biedt toch ook esthetisch genot? De kathedralen, de immense ruiterstandbeelden, de antieke zegepoorten?" Strauss maakte een flauw afwerend gebaar. "Hier geldt ook de verkleinde schaal," zei hij kalm. "Een kathedraal is een miniatuur, een antropomorf model van het heelal. De rotswand waarin ze koppen van Amerikaanse presidenten uithakken wordt daardoor teruggebracht tot de overzichtelijke afmetingen van het menselijk hoofd. Het is in wezen een religieus verschijnsel: we herscheppen de chaotische werkelijkheid buiten ons naar ons beeld. Dat kan alleen door de menselijke maat aan de ruimte op te leggen, deze te verkleinen dus. Reële expansie is een hersenschim, meneer, die altijd op een alles nivellerende slachting uitloopt." Strauss wendde zijn blik af. "Ik ben van plan deze promenade niet meer uit het oog te verliezen." En nu wees de oude man met ongewone heftigheid op de landmeters en zei: "Machteloos zijn ze. Er is nergens een scheur te ontdekken tussen de stad en de promenade. En in zee zullen ze ook niks vinden. Er is geen tektonische of seismologische verklaring. Het ver schijnsel beperkt zich exact tot de promenade, heb ik gehoord. Negen kilometer helling, meneer. De implicaties zijn onvoorstelbaar." Waarschijnlijk verkeerde Strauss in de veronderstelling dat zijn wereldmodel van bergen, zee en eilanden uit de lijst was gebarsten. Waarmee ook de optische beheersing van de wereld, zijn laatste toevlucht, een illusie was gebleken: de illusie van illusie. Ik zag hierin geen reden tot zorg. Wanneer er geen sprake was van een geofysisch maar van een esthe tisch probleem, hoefden we ons alleen aan de nieuwe situatie te wennen om die te assimile ren in onze orde van de dingen. Tijdens de grote inflatie zweefden de waardeloze dinarbiljetten vaak uit de ramen; ze buitelden door de lucht, slierden over de promenade en hoopten zich op in portieken en tegen de wanden van de kiosken. Het honderdvoudige hoofd van de oude president glim lachte gemoedelijk tegen de schoenen van de voorbijgangers. Mijn relatie tot Strauss had zich in die dagen beperkt tot knikjes of een gereserveerde glimlach wanneer we elkaar troffen, maar ik vermoedde later dat hij de groteske inflatie onderging als een bevestiging van zijn theorie: de drastische reductie van de geldswaarde was immers een laatste genees middel voor het uit zijn voegen gebarsten totalitarisme van het regime. Goed, we liepen met miljoenen in onze zakken rond, maar de ondergang van het maatschappelijk stelsel was dank zij deze schijnoplossing voorlopig uitgesteld. Ook nu, na de schok die de promenade scheef had getrokken, kon met geringe aanpassingen op de oude voet worden doorgegaan. We zetten ons wat meer schrap in onze stoelen en 15

Tijdschriftenbank Zeeland

Ballustrada | 1990 | | pagina 15