M OVER ANARCHISME Frank van der Goes, later een vooraanstaand SDAPer en marxist, kreeg in 1891 voor een propagandavergadering in Terneuzen als raad mee: "Spreekt te Terneuzen over het onderwerp: "Wat de socialisten niet willen". "De Arnemuidse stationschef F.P. Oudens die deze raad gaf, meende dat dit onderwerp de Terneuzenaren nieuwsgierig zou maken. Misschien is het daarom goed te beginnen met wat anarchisten niet willen. Er zijn er die denken dat anar chisten van de maatschappij een chaos willen maken. Zij willen immers anarchie! Doch dat is niet zo. Anderen denken dat bij anarchisten revolvers, kruit en lonten horen, dat het bommen- gooiers zijn. Ook dat is niet zo. Weer anderen denken, dat anar chisme persoonlijke vrijheid is, of beter vrijblijvendheid: "Ik doe niet mee met die demonstraties enzo; ik ben een beetje anarchistisch aangelegd." Ook dat is anarchisme. Wat is anarchisme dan wel? In historische overzichten gaat men vaak terug tot de Oudheid. Toen waren er al mensen met anarchistische ideeen. Het woord "anarchie" is uit het Grieks afkomstig: zonder regering. Toch is het de vraag of men de "roots" van de anarchistische beweging zover terug moet zoeken. De maatschappelijke verhoudingen waar onder in de vorige eeuw de anarchistische beweging opkwam waren immers zo verschillend van de Atheense stadstaat en de tussen liggende eeuwen zo vele, dat men beter de wortels van de anarchis tische beweging in de nieuwe geschiedenis kan zoeken. Wanneer we dat doen, komen we er ook snel achter wat anarchisme dan wél is. De wortels van het anarchisme als overtuiging, of zo men wil ideo logie liggen in de filosofie van de Franse Verlichting in het Rationalisme dat er van uitging dat de mens boven het dier uit stak omdat hij kon denken. Dat werd een geweldige stimulans om allerlei stellingen van kerken en theologen eens kritisch te on derzoeken en opnieuw (of voor het eerst) te doordenken. Kritisch onderzoek en zelfstandig denken zijn belangrijke elementen in het streven van de anarchisten geworden. Niet voor niets vind je hen tot op de huidige dag terug in verenigingen die zich ten doel stel len heilige huisjes omver te schoppen: de vrijdenkersbeweging en de beweging voor sexuele hervorming zijn maar een paar voorbeelden. Een van de stellingen die het onafhankelijk denken van de Verlich ting opleverde was, dat als de mens van goddelijke oorsprong was in de maatschappij gelijkheid moest heersen. Iedereen was immers van even hoge afkomst. Vrijheid, gelijkheid en broederschap, de basis van het politieke program van het klassieke liberalisme, vormden ook de basis van de anarchistische maatschappijopvattingen De latere sociaal-democraten hebben de anarchisten vaak verweten daarom in feite burgelijke liberalen te zijn. Maar is het wel waar De anarchisten ontdekten dat de vrije ontplooiing van de menselijke vermogens welke vrijheid, gelijkheid en broederschap mogelijk moesten maken, door de onderdrukking in de nieuwe burgelijke orde verhinderd werd. Voor veel anarchisten werd de eigendom, met name die van de produktiemiddelende oorzaak van die onderdrukking. Daarin verschilden zij fundamenteel van de liberalen, die de eigen dom zoveel mogelijk wilden behouden. Men kan de anarchistische beweging grotendeels rekenen tot de socialistische beweging. 6

Tijdschriftenbank Zeeland

Ballustrada | 1988 | | pagina 6