NEDERLANDSE ANARCHISTISCHE POËZIE
Literaire aktiviteiten spelen zich meestal af rondom een blad
of tijdschrift. In zo'n uitgave is de literatuur dan hoofdge
beuren. Dit is niet het geval met uitgaven die zich bezighou-
dan met sociaal - politieke strevingen. Daar blijft de literaire
uiting - meestal poezie - ondergeschikt aan de principiële stel-
lingname. Eén en ander neemt niet weg dat wij anarchistische
poezie in hoofdzaak zullen aantreffen in anarchistische bladen.
Zonder de in deze door de redakties al dan niet in toegeeflijk
heid verleende medewerking zouden de door het anarchisme geïn
spireerde gedichten nauwlijks boven het stadium van de notitie
in het blauwe schoolschriftje zijn uitgekomen.
Het zou mij te stade zijn gekomen zo ik ergens iets had kunnen
vinden omtrent de anarchistische poezie. Maar in het gehele uit
gebreide gebied der 1 iteratuurbeschrijving heb ik daar geen
woord over kunnen ontdekken. Ongetwijfeld heeft dit te maken met
de veelal geringe literaire kwaliteit. Maar van grote betekenis
acht ik toch ook dat de anarchistische gedichten - en zeker de
anarchisten zelf - de bestaande samenleving zo nadrukkelijk heb
ben afgewezen. Laat ons wel zijn: dat wat als de literatuur wordt
beschouwd is eigendom van een het anarchisme vijandige en burge-
lijke samenleving. Niemand minder dan Herman Gorter heeft aange
toond hoezeer de literatuur aan de leiband loopt van de vigerende
maatschappelijke systemen.
Wat is poezie? Het antwoord zou tot een langgerekte verhandeling
kunnen leiden. Beperken wij ons hier in hoofdzaak tot het citeren
van wat sommige anderen hierover hebben gezegd. Paul Rodenko:
"Van wat poezie eigenlijk is, heeft nog niemand een afdoende de
finitie kunnen geven". Ed Hoornik: "Wat is poezie? Nooit voldeed
mij een definitie." R. van Brakell Buys in zijn 'Poezie en Leven'
(1945): "Men kan veilig beweren, dat het dichterschap het hart
der werkelijkheid is." Hiermede is niets verduidelijkt. Ook Gabri
Smit moet konkluderen dat geen enkele beschouwing over poezie kan
sluiten als een wiskundesom. Maar dat Poezie belangrijk moet zijn
blijkt wel uit Siegfried van Praags uitroep: "...het dichterschap
is nu eenmaal de kroon op ons werk!" Ook Jan Greshoff geeft blijk
van die belangrijkheid: "Waarheen nu de aarde bedorven is? Naar
de verrukkingen der poezie!" En dan tenslotte in dichtvorm Gorter
uitspraak: "Met al mijn bloed heb ik voor u geleefd, /O Poezie en
nu het sterven naderkomt/Nu wil ik het U nog eens eenmaal zeggen
Met dat al is een kant-en klare definitie er niet uitgekomen. Hou
den wij het daarom op de gebruikelijke omschrijving: poezie is
datgene wat in versvorm gezegd dan wel geschreven is. Aan een na
dere omschrijving van dit laatste willen wij ons nu niet wagen.
Wat is anarchisme? De Fransman Sébastien Faure stelde dat een
ieder die het gezag ontkende en bestreed een anarchist was.
Maar dat is al te simpel geredeneerd. Het anarchisme is een ouder
leer van het socialisme dan het marxisme. Ik citeer hier de om
schrijving van D.J. Wansink in zijn akademisch proefschrift 'Het
socialisme op de tweesprong' (1939), waarin hij de geboorte van
de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij beschrijft.
10
