0
Hij is zeker geen aanhanger van het anarchismeWansink"Het
anarchisme betekent een bewust zich keren tegen alle dwang en
gezag; het op de voorgrond schuiven van het persoonlijke, het
principieel verwerpen van elke autoriteit, van alle macht van
de een over de ander, het zich keren tegen kiesrecht en tegen
parlementarisme." Het anarchisme wil de struktuur van de samen
leving laten bepalen door de vrije zelforganisatie der indi
viduen
Wat is een anarchistisch gedicht? Het antwoord hierop kan niet
moeilijk zijn. Sinds jaar en dag hebben we het over katholieke,
protestantse en socialistische poezie. Deze benamingen hangen
samen met de gezindheid die er uit spreekt. Dienovereenkomstig
is anarchistische poezie poezie waaruit een anarchistische ge
zindheid blijkt. In sommige gevallen is het niet mogelijk vast
te stellen of een gedicht anarchistisch, socialistisch dan wel
revolutionair zonder meer is. Zo was de opheffing van de staat
iets waar ook niet-anarchistische socialisten eens voor waren.
Bij voorgenoemde gedichten kan men spreken van een algemeen -
socialistisch erfgoed. Kan anarchistische poezie tot ontwikke
ling komen in een kapitalistische samenleving? Zonder nu tot
historisch-materialistische haarkloverijen te vervallen mag
gezegd worden dat de arbeidersbeweging een omvattende reaktie
was op het ontstaan en de uitgroei van het kapitalistische
produktie-systeemSocia 1isme sociaal-demokratie en anarchisme
zouden er zonder de komst van het kapitalisme niet zijn geweest.
Wat voor hèt anarchisme geldt moet ook gelden voor de anarchis
tische uitingen, in casu voor de gedichten. Anarchistische
poezie is bedoeld als protest en aanklacht en strijdroep tegen
een verdorven maatschappij. En hiermee is de vraag of anarchis
tische poezie tot ontwikkeling kan komen in een kapitalistische
samenleving bevestigend beantwoord. Dan toch zit er hier een
haar in de soep. Mensen worden in zeer sterke mate gevormd door
de omgeving waarin zij opgroeien en door het regime dat over hen
heerst. In een feodale maatschappij zullen de mensen naar feodale
'opvattingen' worden gevormd, in een kapitalistische geschiedt
het overeenkomstige. Ook de bestrijders van bepaalde maatschappij-
vormen zijn in hun wording niet aan dat soort machanisme ont
komen. Hun visie heeft heel wat gemeen met de opvattingen waar
tegen zij zo heftig ageren. Toen ik op zoek ging naar anarchis
tische poezie uit overoude tijden - de laatste decennia van de
vorige eeuw - verbaasde ik mij over het konservatieve karakter
van het dichtwerk dat ik aantrof. Hadden zo opstandige lieden
zich echt bediend van zo stoffige uitdrukkingswijzen? Ik kwam
tot de gevolgtrekking dat de socialisten en de anarchisten van
die dagen vóór alles een harde en bittere strijd hadden gevoerd,
een strijd waarin voor fraaie kunstzinnige uitingen nauwelijks
plaats was geweest. Zij waren de kinderen van hun tijd. Hun op
standigheid tooide zich nog in de oude braaf-dege1ijke kledij,
de vernieuwers van de poezie - de Tachtigers - waren nauwelijks
aan bod gekomen. Het verlangen om zich uit te spreken was er bij
die oude strijders, maar de passende woorden ontbraken nog.
Onder die omstandigheden kon er geen sprake zijn van een andere
poezie dan de gangbare. Van de in de 19de eeuw gangbare retoriek
en gezwollen taal hebben de socialistische en de anarchistische
poezie heel wat meegekregen. Hiervan nu een voorbeeld - lang niet
het slechtste in zijn soort - van de destijds bekende dichter-
liederenmaker P.C. de Ruyter.
11
