Afbeelding Links
Overzicht van de
herplaatste grenspalen
bron: tekstbord bij Het
Zwin, nabij grenspaal
365-
Afbeelding rechts
Uitzicht vanaf grenspaal
369 op de monding van
Het Zwin.
vloed, stormen en de veranderende ligging van
de Zwinmonding. Om toch de grens te kunnen
aanduiden werd deze paal nog tot driemaal toe
herplaatst - 1952, 1954 en 1969 - in de laatste
twee jaren telkens weer een stukje meer
landinwaarts. In 1990 valt de paal opnieuw om,
maar in 1995 wordt deze paal definitief verplaatst
naar een hoger gelegen dijk met uitzicht op
Het Zwin, zoals ook enkele anderen. In de delta
van Het Zwin blijkt het iets moeilijker dan bij
Retranchement om de loop van de grens goed
aan te geven. De omstandigheden - met veel
stroming, wind en zout - zijn er vijandiger. Zeker
in deze streek is het noodzakelijk dat de palen
jaarlijks geschouwd en zo nodig hersteld worden.
Op basis van een overeenkomst uit 1847 zijn de
kosten het ene jaar voor Nederland en het andere
jaar voor België.
De hoeveelheid aan grenspalen in en rond
Het Zwin is op zich bijzonder, maar natuurlijk wel
historisch verklaarbaar. Het Zwin was vroegers
immers meer dan het huidige nationale park met
belangrijke natuurwaarden wat het nu is. Het was
een belangrijke havengeul die de stad Brugge
verbond met de rest van de wereld en grote wel
vaart bracht. Brugge groeide in de middeleeuwen
zelfs uit tot een van de machtigste handelssteden
van Europa. Met de (voortdurende) verzanding van
Het Zwin werden ook de plaatsen in de bovenloop
van de geul steeds belangrijker, zij het iedere keer
voor relatief korte duur. Voorbeelden van deze
voorhavens zijn Damme, Sluis en Sint Anna ter
Muiden. Revitalisering van Het Zwin heeft lang
boven de markt gehangen, onder andere door
het graven van de Damse vaart in de negentiende
eeuw. Maar aan deze dromen kwam definitief een
einde toen tussen 1896 en 1905 het Kanaal
Brugge-Zeebrugge gegraven werd en Brugge
(opnieuw) een volwaardige
zeehaven werd. Per saldo geven de grenspalen
een interessante internationale en geopolitieke
dimensie aan dit toch al unieke stukje Zeeland
met z'n belangrijke historische vaarweg. Het
project 'Verdwenen Zwinhavens' heeft dit
jaar - met een fietsroute en een tentoonstelling -
dan ook terecht nog eens de aandacht hiervoor
gevraagd.
David Koren
Bronnen
www.zeeuwseankers.nl;
www.hetzeeuwselandschap.nl;
www.zwin.be;
www.grensmarkeringen.be;
www.zwinstreek.eu/geschiedenis/heemkundige-kringen/
zoeken-in-publicaties/i2i5-grenspalen-i987-24;
RDMZ (2003). Monumenten in Nederland - Zeeland.
24
ZEEUWS ERFGOED
nr. 4 2021
