Bij Retranchement staan maar liefst drie grenspalen in een
kaarsrechte lijn. De palen dienen de Belgisch-Nederlandse
grens te markeren. Maar waar loopt de grens dan precies en
waarom zijn er daar drie palen nodig, terwijl elders één paal
volstaat? Deze zogenaamde 'drieling van Retranchement'
is een unicum in Nederland en vertelt het verhaal van de
lastige grensmarkering in een rivierdelta als Het Zwin.
Afbeelding
Het centrum van
Retrenchement, met
muziekpaviljoen en
oude schoolgebouw
foto's David koren.
Retranchement is een kLein dorpje in West
Zeeuws-VLaanderen, vLakbij de BeLgische grens.
Voor de meeste Nederlanders klinkt het alsof dit
dorpje ergens in Frankrijk ligt en niet in ZeeLand.
Zeeuwen spreken zeLf van 'Truzement', hoeweL
de nederzetting aanvankeLijk Cadsandria werd
genoemd. Zie daar de verwarring die aan aLLe
kanten kan ontstaan. En toch is het aLLemaaL
verkLaarbaar. Retranchement is het Franse woord
voor verschansing in de vorm van een aarden
waL zonder vaste vorm. Dat is nog steeds het
voornaamste kenmerk van het dorp. Het werd
nameLijk in 1604 aLs kLeine vesting door prins
Maurits gesticht, bedoeLd om de Staatse oever
van Het Zwin te beschermen tegen de Spaanse
machthebbers (zie Grensverhalen 4).
Het geheeL bestond uiteindeLijk uit twee - op een
kiLometer afstand van eLkaar geLegen -forten, fort
Oranje en fort Nassau en het omwaLde gebied er
tussenin. Beide forten werden aangeLegd in 1621
en de omwaLLing, met drie bastions, kwam gereed
tussen 1630 en 1640. AanvankeLijk woonden er niet
meer dan enkeLe soLdaten met hun gezinnen, voor
wie in 1630 ook een protestants zaaLkerkje werd
gebouwd dat er nog aLtijd is. Na het sLuiten van
de omwaLLing verrezen de eerste burgerwoningen,
aLsmede de houten standerdmoLen die
oorspronkeLijk uit 1643 dateert.
Een stormvLoed in 1682 maakte dat een deeL van
fort Oranje wegzonk in Het Zwin. Daarop werd een
dam aangeLegd om de forten tegen de zee te
beschermen. Uit deze Boerendam ontstond de
huidige MoLenstraat en ontwikkeLde het dorp zich
verder. In de Loop van de tijd groeide het uit tot de
huidige nederzetting van circa 300 inwoners die
tot 1970 een zeLfstandige gemeente was en in
dat jaar opging in de nieuwe fusiegemeente
SLuis-Aardenburg, een gemeente die op haar
beurt in 2003 weer opging in de huidige gemeente
SLuis. Deze gemeente besLaat thans het geheLe
westeLijke deeL van Zeeuws-VLaanderen.
nr. 4 2021
ZEEUWS ERFGOED
-V 21
