Dynamisch landschap
Burgerparticipatie
Maatwerk en reversibel
Toekomstbestendig
denkend aan Holland
zie Ik eindloze files
traag over banen
van asfalt gaan,
rijen ondenkbaar
zwart kwalmende pijpen
ais hoge pluimen
aan de einder staan;
en in de te kleine
ruimte gedrongen
de torenflats
heel dicht op elkaar,
plantsoentjes, winkels,
leegstaande keiken,
vuile fabrieken
in ondraaglijke stank,
de lucht hangt er laag
en de zon wordt er langzaam
in grijze veelkleurige
dampen gesmoord;
en in alle gewesten
wordt door 't vuil in 't water
in de natuur al het leven
op tragische wijze vermoord.
Afbeelding
Nieuwbouw zorgt voor
toenemende drub
op het buitengebied,
waarbij het agrarisch
landschap met
bijbehorende - vaak
onbeschermde -
historische bebouwing
onder druk komt te
staan. Historische
boerderij in de
Zaamslagpotder in
Terneuzen. met op
de achtergrond de
oprukkende nieuwbouw
in de wijk Othene.
Overat verteLt het Landschap het verhaat van de
eeuwenoude verbinding tussen mens en natuur.
Het is betangrijk hierbij te beseffen dat het Land
schap dynamisch is; het Landschap anno 2021 is nu
eenmaaL anders dan dat van honderd jaar geLeden
en zaL er over honderd jaar weer geheet anders
uitzien. Binnen een afzienbaar tijdsbestek kunnen
ontwikketingen door menseLijk handeLen zetfs al
weer ongedaan zijn gemaakt. De afbraak van
wederopbouwpanden, het hermeanderen van
eertijds rechtgetrokken watertopen, maarzeker
ook het ontpoLderen van de pas in 1907 ingepold
erde Hertogin HedwigepoLder in
Oost-Zeeuws-VLaanderen zijn hiervan enkete
voorbeeLden. Opvattend verschit met het (verre)
verteden is dat deze veranderingen de Laatste
tientatten jaren beduidend snetter hebben ptaats-
gevonden en in de nabije toekomst zetfs versnetd
zutten toenemen, met de grote maatschappetijke
uitdagingen in het verschiet.
Want die maatschappetijke uitdagingen Liggen er,
ook in Zeeland: de energietransitie, de water-
opgave, het omgaan met Leegstand, onze gezond
heid en de voedselvoorziening, het is zo maar een
greep uit de omvangrijke hoeveelheid opgaven
die om aandacht vragen om onze Leefruimte Leef
baar te houden. De urgentie om het gesprek te
voeren over de ruimtelijke toekomst van ons Land
is dan ook groot. Daarbij is het belangrijk dat de
aangedragen oplossingen voor de toekomstige
ruimtelijke inrichting van ons Land onder de
bevolking breed gedragen worden.
Burgerparticipatie, in de vorm van samenwerking
met bewoners, Lokale maatschappelijke
organisaties en bedrijven, is hierbij cruciaal: het
Landschap is van ons allemaal, vandaar dat alle
Nederlanders als gebruikers van de ruimte
betrokken moeten worden bij de discussie over
de invulling en daarbij de kwaliteit van onze
leefomgeving onder het motto 'Wie maakt
Nederland? Wij allemaal!'
Belangrijk gegeven is dat de druk op de ruimte
enorm is en dan vooral op het platteland.
Weinigen zuLlen de urgentie van de huidige
maatschappelijke opgaven ontkennen, we zullen
echter moeten beseffen dat prioriteit moet worden
gegeven aan een slimme inpassing in het
landschap; de beschikbare ruime is nu eenmaal
beperkt. Daarbij is het belangrijk dat ingrepen in
het landschap die nu worden gepland en
uitgevoerd reversibel, omkeerbaar zijn. Dus zonder
dat ze in de (verre) toekomst noemenswaardige
schade achterlaten. Zo is het inpassen van
wind- en zonne-energie in het cultuurlandschap
maatwerk, waarbij elke Locatie weer om een
andere ontwerpoplossing vraagt. Hoewel voor
zonne-energie de voorkeur uitgaat naar het
integreren van zonnecellen in bouwmaterialen, is
het plaatsen van zonnepanelen in het buiten
gebied onontkoombaar. Door de industriële
uitstraling van zonnepanelen komen dan in eerste
instantie restruimtes in haven- en industrieland-
6
ZEEUWS ERFGOED
nr, 12021
schappen in aanmerking. Zonnepark Scaldia langs
de N254 in Vlissingen-Oost is hiervan een goed
voorbeeld in Zeeland. Vooral de plaatsing van
zonnepanelen, maar ook van windmolens op
Landbouwgronden ligt in een agrarische provincie
als Zeeland vanuit ethisch oogpunt gevoelig. Het
Zeeuwse landschap is nu eenmaal grotendeels
een agrarisch landschap, dat al eeuwenlang door
de Zeeuwen wordt gebruikt ten behoeve van - met
name - de voedselproductie.
De laatste decennia heeft de Zeeuwse landbouw
echter een enorme schaalvergroting meegemaakt,
waarbij door intensief grondgebruik de
opbrengsten per hectare tot de hoogste in de
wereld kunnen worden gerekend. De vraag kan
en moet zelfs gesteld worden of deze manier van
grootschalige landbouw in Zeeland houdbaar en
wenselijk is. Vanuit ecologisch en maatschappelijk
oogpunt is er een kanteling nodig en zullen
- gelet op de eindigheid van fossiele brandstoffen
en de dreigende teloorgang van de biodiversiteit -
initiatieven op het gebied van natuurincLusieve
landbouw aan terrein (moeten) winnen. We zullen
toe moeten naar een toekomstbestendig Land
schap, een leefbaar maar zeker ook leesbaar
Landschap. Samenvattend: een landschap voL
historie, door haar rijke erfgoed en unieke natuur
aantrekkelijk voor bewoners en bezoekers van
Zeeland, en waarvan - tot op zekere hoogte
- ook Landschappelijk ingepaste windmolens en
zonneweides deel zullen uitmaken. Een Landschap
om trots op te zijn, een feestelijk eerbetoon (met
confetti!) waardig!
Marinus van DinteL
Afbeelding
Collectie krantenartikelen
Nostalgisch landschap DeCorrespondent,
Jelmer Mommers.
Voor mensen is het landschap vaak verbonden aan herinne
ringen, aan verhalen uit een (ver) verleden. De prikkeling van
de zintuigen van toen: weidse vergezichten, het ruisen van
de zee, de zilte zeelucht, de wind in je haren. Het Landschap
uit je jeugd, een half mensenleven later soms onherkenbaar
getransformeerd. Het is het resultaat van een continue
veranderingsproces, een proces dat van alle tijden is, maar
waarvan het tempo in onze tijd dermate hoog ligt dat het
verlangen naar het verleden meer en meer gecultiveerd
wordt. Deze hang naar het verleden is niet nieuw. Al in de
tweede helft van de negentiende-eeuw kwam er een
tegenbeweging op gang die tegenwicht probeerde te bieden
aan de nietsontziende moderniteit. In de twintigste-eeuw
maakte het vooruitgangsgeloof in brede kringen steeds meer
plaats voor het bescheidener, meer sceptische voortgangs
besef. Ondanks veel nieuwe verworvenheden brachten
schokkende wereldgebeurtenissen en razendsnelle en
ingrijpende veranderingen op alle schaalniveaus twijfel met
zich mee en een sterke hang naar 'vroeger'. Wat te denken
van Het dorp, in 1965 gezongen door Wim Sonneveld en in
2012 door Katinka Polderman en Laurens Joensen in het
Zeeuws vertaald als Ons Durp. Of 'Herinnering aan Holland',
dat Hendrik Marsman in 1936 dichtte in zijn ode aan het
Nederlandse landschap. Het gedicht, dat in 2000 werd
gekozen tot 'Gedicht van de Eeuw' in Nederland, heeft op
een later moment veel professionele en amateurdichters
geïnspireerd tot het schrijven van een parodie als protest
op de ontwikkelingen in dat landschap. Zo ook de anonieme
dichter, wiens versie in april 1970 werd afgedrukt in het
humanistisch tijdschrift Mens en Wereld, In alles spreekt
vooral een (terug)verlangen naar een leefbaar landschap.
Rest ons de vraag of nu vijftig jaar later het tij gekeerd is en wij
op de goede weg zijn naar een landschap dat een ode waard is...
M«m an W«r«M - Ntt. 7-1» april f970
- M -r5S
nbrsmo»
nr, 12021
ZEEUWS ERFGOED
7
